Op dinsdag 9 mei ben ik, Esteban Rivas, een uur lang op Radio 1 geïnterviewd in het programma De Nacht van BNNVARA. Dit radioprogramma wordt ’s nachts live uitgezonden en geeft de mogelijkheid om met een deskundige gast de diepte in te gaan over een bepaald onderwerp. In dit geval ging het dus over dieren. Het is een heel leuk gesprek geworden met presentator Merel Wielaert, die mij allerlei boeiende vragen stelde. Ik heb kunnen vertellen over wetenschappelijk onderzoek naar de intelligentie en het gevoelsleven van dieren en hoe er in de loop van de tijd allemaal veranderingen hebben plaatsgevonden in hoe wetenschappers en filosofen naar dieren keken. We hebben het gehad over de manier waarop wetenschappelijk onderzoek een impact kan hebben op hoe de samenleving met dieren omgaat. We hebben gesproken over onderzoek naar empathie bij dieren, naar de intelligentie van honden en dieren die als vee worden gehouden, vriendschappen tussen dieren, herkenning van zichzelf in spiegels en allerlei verdere aspecten van het innerlijk leven van dieren. Ook heb ik mijn eigen onderzoek naar de beroemde mensapen uit het taalonderzoek kunnen bespreken. Ik werd gevraagd hoe ik betrokken raakte bij dieren en mijn werkzame leven daar voor ben gaan in zetten. We zijn ook uitgebreid ingegaan op de verschillende manieren waarop mensen dieren behandelen en welke rol filosofie, religie en wetenschap daar in spelen. Daarbij heb ik mijn eigen morele positie kunnen noemen over gelijkheid tussen mensen en andere dieren en dat dat betekent dat we moeten stoppen met het eten van dieren en dieren op allerlei andere manieren gebruiken.
Het interview is te beluisteren op de website van De Nacht van BNNVARA. Klik hier om daar direct bij de episode met mij te komen. Ook is het interview als podcast te horen op Spotify. Klik hier om daar naartoe te gaan.
Ik wens iedereen veel luisterplezier!
In deze onzekere tijden met de crisis rondom het corona virus is het moeilijk om vooruit te kijken en dingen te plannen voor de toekomst. Zo is het op dit moment nog niet te overzien of komende herfst de universiteiten weer open kunnen gaan, of dat ze tegen die tijd weer opnieuw op slot moeten, vanwege een mogelijke nieuwe golf in besmettingen. Ondertussen sterven er nu elke dag tientallen mensen en zijn er honderden mensen die hevig lijden door de covid-19 ziekte, helemaal als ze aan de beademing moeten op de intensive care. Het voelt dan ook als inopportuun, zorgeloos, of bijna als blasfemie om dan nu een Herfstprogramma aan cursussen te presenteren. Toch vindt het Instituut voor Dieren en Filosofie in Wetenschap het belangrijk om dit programma nu aan te bieden, juist omdat onze boodschap een positieve is: het onderwijzen van een groot publiek over de intelligentie en het gevoelsleven van onze mededieren, zodat er meer begrip en respect ontstaat voor de dieren waarmee we onze aarde delen. Daarnaast kan het vooruitzicht van een boeiende cursus mensen op dit moment een steuntje in de rug geven, in de zin dat ze iets goeds en vrolijks hebben om naartoe te leven. Om deze redenen hebben we besloten om nu toch een herfstprogramma aan te bieden.
Het herfstprogramma bestaat uit een hele reeks cursussen over de intelligentie en het gevoelsleven van allerlei dieren. Deze cursussen worden gegeven door psycholoog en filosoof dr. Esteban Rivas en zijn bedoeld voor iedereen die meer wil weten over dieren. Ze bestaan uit een up to date overzicht van de resultaten van wetenschappelijk onderzoek naar de intelligentie en de gevoelens en emoties van dieren, met alle ruimte voor vragen en discussie. De cursussen worden gegeven op HBO/WO niveau, maar een specifieke vooropleiding is niet vereist. Alle evenementen vinden plaats op een zaterdag en worden gehouden in het Hoofdgebouw van de universiteit aan de De Boelelaan 1105 te Amsterdam.
Omschrijving: Tijdens deze cursusdag gaat dr. Esteban Rivas in op de vraag of andere dieren net als mensen bewustzijn hebben, dat wil zeggen het vermogen om positieve en negatieve dingen te beleven en te ervaren, zoals pijn en plezier. Zijn dieren robotten zonder beleving of ervaren dieren sensaties en andere zaken net als wij bewust? De Franse filosoof René Descartes beweerde dat dieren geen bewustzijn konden bezitten. Ook het behaviorisme binnen de psychologie leidde ertoe dat het onderwerp bewustzijn taboe werd verklaard. Ook hedentendage zijn er nog denkers die geen bewustzijn toeschrijven aan dieren, vaak op grond van afwezigheid van ‘hogere’ cognitieve vermogens en taal. Daartegenover staan posities die de aanwezigheid van bewustzijn beargumenteren op grond van de analogieredenering en nauwkeurige studie van het zenuwstelsel en het gedrag van dieren. Zo zal Rivas de affectieve neurowetenschap van Jaak Panksepp behandelen, waaruit blijkt dat we met andere dieren een aantal hersenstructuren en neurochemie voor dezelfde emotionele systemen delen, zoals angst, agressie, sexuele lust, zorg en affectie, verdriet en speelsheid. En welke rol speelt het hormoon oxytocine bij het sociale gedrag van dieren? Rivas zal ook zijn eigen onderzoek behandelen naar het gebruik van emotie-gebaren door grote mensapen. Daarnaast zal er worden ingegaan op de concrete emoties van honden en allerlei andere dieren. Wat voor emoties kennen ze? Plezier, pijn, jaloezie, schuldgevoel, dankbaarheid? En zien we bij dieren ook gevoelens als trots, schaamte of wraak? Welke dieren lijken te rouwen om overleden soortgenoten? Kunnen ratten, honden en apen lachen en hebben ze humor? Kunnen dieren trauma’s oplopen? Hebben dieren ook een empathisch gevoel voor de ander? We zullen ingaan op emotionele besmetting en de vele recente studies naar besmettelijk geeuwen tussen dieren onderling. Ook kijken we naar verzoening en troost bij dieren en vormen van gerichte hulp aan een ander in nood. Spelen spiegelneuronen een rol bij empathie? En wat voor overeenkomsten bestaan er tussen mensen en andere dieren wat betreft het hebben van veranderde bewustzijnstoestanden, zoals dromen en het onder invloed zijn van psychofarmaca en drugs?
Omschrijving: Tijdens deze cursusdag zal dr. Rivas een overzicht geven van de belangrijkste stromingen op het gebied van de dierethiek. Na een korte uiteenzetting over filosofie en ethiek en een bespreking van de geschiedenis van het morele denken over dieren komen de belangrijkste hedendaagse filosofen aan bod. Peter Singer met zijn utilistische ethiek gericht op dierenbevrijding. Tom Regan die vanuit de deontologische ethiek pleit voor dierenrechten. Filosofen die de aanwezigheid van bewustzijn als voldoende voorwaarde voor morele consideratie zien en een egalitarisme tussen dieren en een abolitionisme van al het diergebruik voorstaan, zoals Gary Francione. Filosofen die een moreel onderscheid maken tussen mensen en andere dieren op grond van het menselijk taalvermogen, zoals Peter Carruthers. De feministische dierethiek die met de begrippen zorg en dialoog naar dieren kijkt. En het biocentrisme en de deep ecology, waar mensen en andere dieren onderdeel zijn van de biosfeer. Vragen die hierbij behandeld zullen worden zijn o.a.: Is het hebben van zelfbewustzijn van belang voor de manier waarop een dier behandeld dient te worden? Zijn sommige dieren vervangbaar? Wanneer is er sprake van speciesisme of soortisme, discriminatie op grond van soort? Wat zijn de argumenten voor gelijkheid tussen alle dieren? Hebben alle levende wezens een inherente waarde? Wat moet je doen als je in een reddingsboot zit met 3 andere mensen en 1 hond en eentje moet overboord omdat de boot dreigt te zinken? Tenslotte worden ook nog de recente projecten behandeld om sommige, meer op mensen lijkende dieren zoals mensapen, dolfijnen en olifanten gelijke rechten te geven, zoals het Great Ape Project en het Nonhuman Rights Project. Is dat wel de juiste benadering? Zijn we dan niet alsnog bezig alle dieren langs de menselijke meetlat te leggen? En in hoeverre is intelligentie wel een moreel relevant vermogen? De deelnemers aan deze cursusdag kunnen vantevoren hun morele dilemma’s of vraagstukken toesturen waar zij mee in aanraking komen of vragen over hebben. Deze dilemma’s gaan dan gezamenlijk besproken worden waarbij we de verschillende stromingen uit de dierethiek zullen toepassen op de dilemma’s.
Maatregelen i.v.m. de corona crisis: In verband met de crisis rondom het corona virus worden de ontwikkelingen goed bijgehouden en zullen we ons houden aan de officiële maatregelen die de regering afkondigt. Er is een mogelijkheid dat er ook deze herfst nog geen evenementen kunnen worden georganiseerd en dat de universiteit nog gesloten is. In dat geval zal de cursus worden verplaatst naar het Winterprogramma 2021 en geldt Uw betaling als een voucher of tegoedbon voor deelname aan de cursus op een toekomstige datum. Daarnaast is er de mogelijkheid dat evenementen deze herfst wel kunnen doorgaan, maar dat we ons dan nog wel moeten houden aan maatregelen zoals het minimaal 1,5 meter afstand houden van elkaar. Dan zal de cursus wel doorgaan, maar zullen we een collegezaal gebruiken die groot genoeg is om wel 2 meter of meer afstand van elkaar te kunnen houden. U zult tezijnertijd ingelicht worden van de stand van zaken ruim voor aanvang van de cursus.
Het artikel kunt U lezen op de onderstaande foto’s. Het is geschreven door Arina Banga.
Instituut voor Dieren in Filosofie en Wetenschap 