Op zaterdag 22 februari 2020 zal psycholoog en filosoof dr. Esteban Rivas een cursusdag organiseren over vissen, dieren die voor de meeste mensen behoorlijk onbekend zijn. Vissen waren de eerste gewervelde dieren, dieren die een wervelkolom hebben. Er bestaan tienduizenden verschillende vissoorten, van haaien en roggen, guppies en poetsvissen, tot en met karpers, cichliden en zalmen. Vissen vallen ook onder de “productiedieren” en worden massaal gevangen of gekweekt voor menselijke consumptie. De aard van deze dieren is lange tijd onbekend geweest en men dacht dat ze enorm zouden verschillen van zoogdieren. In de afgelopen decennia zien we dat de wetenschap meer interesse begint te krijgen voor de intelligentie en het gevoelsleven van vissen. Uit nieuw onderzoek blijkt dat deze dieren helemaal niet zoveel van zoogdieren verschillen en dat ook vissen een prima intelligentie en een interessant gevoelsleven hebben. Zo blijken sommige vissen, zoals guppies, in staat te zijn om te tellen. Weer andere vissoorten zijn net als mensen ontvankelijk voor optische illusies. Vissen hebben een prima lange termijn geheugen en kunnen zich op verschillende manieren goed oriënteren bij het navigeren in de ruimte. Sommige vissen kunnen voorwerpen als werktuigen gebruiken. Zo zijn schuttersvissen in staat om een straal water tegen een prooi boven het water te schieten, waardoor deze in het water valt en gebruiken daarbij allerlei berekeningen. En recent is duidelijk geworden dat zelfs kleine poetsvissen zichzelf kunnen herkennen in een spiegel, iets wat tot dan toe alleen was gebleken bij mensapen, dolfijnen, olifanten en eksters. Nieuwe studies geven aan dat het brein van vissen structuren en stoffen bezit die vergelijkbaar zijn met die van zoogdieren en vogels en die verantwoordelijk zijn voor gevoelens en emoties. Het sexleven van vissen kan allerlei vormen aannemen en zo bestaan er hermafrodieten: vissen die gelijktijdig of achtereenvolgens mannelijk of vrouwelijk zijn. Ouderlijke zorg blijkt bij een kwart van alle vissoorten voor te komen. Deze cursusdag zal U dan ook nader kennis laten maken met de intelligentie en de gevoelens van deze zwemmende mededieren.
Onderwerpen: Taxonomie en evolutie vissen. Basale cognitie. Optische illusies. Numerieke vermogens. Tijd waarneming en lange termijn geheugen. Ruimtelijke cognitie. Werktuig gebruik. Zelfbewustzijn. Herkenning van individuen. Sociaal leren en samenwerking. Misleiding. Het gevoelsleven: het vissenbrein. Pijn bij vissen. Angst en stress. Sociaal leven. Auditieve communicatie. Sexleven. Ouderlijke zorg. Speelsheid bij vissen?
Dit boek geeft een leuk overzicht van de intelligentie en het gevoelsleven van vissen en is in 2018 in Nederlandse vertaling verschenen bij uitgeverij Meulenhoff onder de titel “Het geheime leven van vissen.”
Omschrijving: We beginnen met een kort overzicht van de evolutie en indeling van vissen in beenvissen, kraakbeenvissen en kaakloze vissen. Hoe is de levensverwachting in het wild van de meest bekende vissoorten? Vervolgens kijken we naar studies omtrent basale vermogens zoals het leren van onderscheid. Ook behandelen we onderzoek naar de vatbaarheid van vissen voor optische illusies. Waaruit bestaan de numerieke vermogens van vissen, kunnen ze tellen? Hoe goed is het lange termijn geheugen van vissen? Kunnen goudvissen maar een paar seconden iets onthouden? Wat er is bekend over hun ruimtelijke cognitie, hebben ze een cognitieve kaart van de omgeving in hun hoofd? Welke rol speelt daarbij de laterale lijn van vissen en het vermogen om electrische veranderingen waar te nemen bij haaien en roggen? Hoe vinden zalmen de weg terug naar hun geboorteriviertjes om daar te gaan paren? Kunnen vissen ook voorwerpen als werktuigen gebruiken? Hoe vangen schuttersvissen hun prooi door water te spugen? Hebben vissen ook een vorm van zelfbewustzijn? Kunnen ze hun eigen geur onderscheiden van de geur van anderen? En hoe gedragen reuzenmanta’s en poetslipvissen zich voor een spiegel? Hoe herkennen vissen elkaar als individu? Leren Siamese kempvissen en cichliden iets over een soortgenoot als zij deze met een ander zien vechten? Hebben ze een begrip van rangorde in de groep? Hoe leren vissen door sociale observatie van een ander? Gebruiken ze verschillende rollen bij gezamenlijke jacht? Misleiden poetsvissen soms hun klanten in hun eigen voordeel? En gedragen mannelijke tandkarpers zich bedrieglijk over hun voorkeur voor vrouwelijke soortgenoten als er een andere mannelijke karper aanwezig is? Hoe trekken vissen de aandacht van mensen? We zullen ook nieuw onderzoek behandelen naar de hersenen van vissen, waaruit blijkt dat zij hersenstructuren hebben die equivalent zijn aan die van zoogdieren, bijvoorbeeld in plaats van een neocortex of hersenschors hebben ze een pallium met een vergelijkbare werking. Ook hebben vissen een hypothalamus en verschillende structuren in het pallium die te maken hebben met gevoelens en emoties. Welke gevoelens en emoties hebben vissen dan? We behandelen het recente onderzoek naar pijn bij vissen, waarbij we ook het nog steeds voortdurende debat daarover zullen bespreken. Bestaat er ook angst bij vissen en kalmeren ze door aanraking? Wat voor vormen van sociaal leven zien we bij vissen? Genieten ze van aanraking? Waaruit bestaat het soms verrassende sexleven van vissen? Is er ouderlijke zorg bij vissen? En zien we ook speelsheid bij vissen?
Voor wie? De cursusdag is geschikt voor iedereen die meer wil weten over de intelligentie en het gevoelsleven van vissen. Daarnaast is de cursusdag ook zeer geschikt voor mensen die professioneel met dieren werken en voor studenten van verschillende opleidingen. Een specifieke vooropleiding is niet vereist. Wel is het handig als men passief Engels kan begrijpen, aangezien niet alle filmpjes die zullen worden getoond ondertiteld zijn. Alle deelnemers krijgen na afloop een persoonlijk certificaat van deelname. Tenslotte is er geen voorwaarde om vegetariër of veganist te zijn om deel te kunnen nemen aan deze cursusdag. Iedereen is welkom.
Kosten. Deelname aan de cursusdag kost 65 euro. Dit onderwijs is per 2020 BTWvrij.
Korting voor minder draagkrachtigen. Voor minder draagkrachtigen, dat wil zeggen, mensen die moeten rondkomen van een inkomen rond het sociale minimum, bestaat er een speciale korting. Men betaalt dan 20 euro voor deelname aan deze cursusdag.
Datum en tijden. De cursusdag wordt gegeven op zaterdag 22 februari 2020. De dag begint om 11.30 en eindigt om 16.30 uur. De cursusdag wordt zonder lunch gegeven.
Locatie: Hoofdgebouw universiteit, De Boelelaan 1105 te Amsterdam. Deze locatie is goed te bereiken met auto en openbaar vervoer. Gratis parkeren is mogelijk op de Gustav Mahlerlaan en de A.J. Ernstlaan.
Aanmelden: U kunt zich eenvoudig opgeven door een emailbericht te sturen naar estebanyes@gmail.com of door onderstaand formulier in te vullen en te verzenden. U krijgt dan een emailbericht toegestuurd met daarin alle praktische details en een factuur voor Uw administratie.
Men kan zich nog inschrijven voor deelname aan deze cursusdag tot en met de dag van aanvang, dus tot en met 22 februari 2020.
Instituut voor Dieren in Filosofie en Wetenschap 