In oktober zal psycholoog en filosoof dr. Esteban Rivas de cursus “Voelende dieren – Het gevoelsleven van dieren” ook organiseren in een online versie. Deze zal plaatsvinden in de vorm van 2 Zoom bijeenkomsten op dinsdag 18 oktober en donderdag 20 oktober. Elke bijeenkomst zal 4 uur duren en plaatsvinden van 11.00 tot 15.00 uur. De cursus is bedoeld voor iedereen die meer wil weten over de gevoelens en emoties van dieren.
Beschrijving cursus:
Wat voor gevoelens en emoties hebben andere dieren dan mensen? Kúnnen ze eigenlijk wel iets voelen en ervaren, hebben ze een bewustzijn? Dit boeiende vraagstuk staat al lange tijd in de belangstelling van wetenschappers en filosofen. Tijdens deze cursus gaat Esteban Rivas in op de vraag of andere dieren net als mensen bewustzijn hebben, dat wil zeggen het vermogen om positieve en negatieve dingen te beleven en te ervaren, zoals pijn en plezier. Zijn dieren robotten zonder beleving of ervaren dieren sensaties en andere zaken net als wij bewust? De Franse filosoof René Descartes beweerde dat dieren geen bewustzijn konden bezitten. Ook het behaviorisme binnen de psychologie leidde ertoe dat het onderwerp bewustzijn taboe werd verklaard. Ook hedentendage zijn er nog denkers die geen bewustzijn toeschrijven aan dieren, vaak op grond van afwezigheid van ‘hogere’ cognitieve vermogens en taal. Daartegenover staan posities die de aanwezigheid van bewustzijn beargumenteren op grond van de analogieredenering en nauwkeurige studie van het zenuwstelsel en het gedrag van dieren. Zo zal Rivas de affectieve neurowetenschap van Jaak Panksepp behandelen, waaruit blijkt dat we met andere dieren een aantal hersenstructuren en neurochemie voor dezelfde emotionele systemen delen, zoals angst, agressie, sexuele lust, zorg en affectie, verdriet en speelsheid. En welke rol speelt het hormoon oxytocine bij het sociale gedrag van dieren? Rivas zal ook zijn eigen onderzoek behandelen naar het gebruik van emotie-gebaren door grote mensapen. Daarnaast zal er worden ingegaan op de concrete emoties van honden en allerlei andere dieren. Wat voor emoties kennen ze? Plezier, pijn, jaloezie, schuldgevoel, dankbaarheid? En zien we bij dieren ook gevoelens als trots, schaamte of wraak? Welke dieren lijken te rouwen om overleden soortgenoten? Kunnen ratten, honden en apen lachen en hebben ze humor? Kunnen dieren trauma’s oplopen? Hebben dieren ook een empathisch gevoel voor de ander? We zullen ingaan op emotionele besmetting en de vele recente studies naar besmettelijk geeuwen tussen dieren onderling. Ook kijken we naar verzoening en troost bij dieren en vormen van gerichte hulp aan een ander in nood. Spelen spiegelneuronen een rol bij empathie? En wat voor overeenkomsten bestaan er tussen mensen en andere dieren wat betreft het hebben van veranderde bewustzijnstoestanden, zoals dromen en het onder invloed zijn van psychofarmaca en drugs?
Deel 1. Dinsdag 18 oktober 2022.
Onderwerpen: Behandeling van het onderzoek van Rivas naar aangeleerde emotie-gebaren bij chimpansees en gorilla’s. Definitie en kenmerken van bewustzijn. Het analogie postulaat. Geschiedenis van het denken van mensen over bewustzijn bij andere dieren. Antropomorfisme, antroponegatie en antropofobie. Gevoelens, emoties en hersenen: Inleiding tot de affectieve neurowetenschap.
Deel 2. Donderdag 20 oktober 2022.
Onderwerpen: Empathie bij dieren: emotionele besmetting, gerichte hulp, verzoening en troost. Rouw bij dieren. Speelsheid en plezier. Verdere gevoelens en emoties bij dieren: trauma’s, jaloezie, trots, schaamte, schuldgevoel, dankbaarheid, wraak, etc. Veranderde bewustzijnstoestanden bij dieren: dromen en onder invloed zijn van drugs.
Voor dit in mei 2022 verschenen boek “Dierzaamheid” heeft Esteban Rivas het hoofdstuk “Het gevoelsleven van dieren” geschreven. Het hoofdstuk kan als voorbereiding voor deze cursusdag worden gelezen, maar dat is niet verplicht.
Voor wie? Deze cursus is bedoeld voor alle mensen die hun kennis willen vergroten over het bewustzijn, de gevoelens en emoties van honden en allerlei andere dieren. Daarnaast is de cursus ook zeer geschikt voor mensen die professioneel met dieren werken en voor studenten van verschillende opleidingen. Een specifieke vooropleiding is niet vereist. Alle deelnemers krijgen na afloop een persoonlijk digitaal certificaat van deelname.
Voertaal: De voertaal tijdens de cursus is Nederlands. Wel is het handig als men passief Engels kan begrijpen, aangezien niet alle filmpjes die zullen worden getoond ondertiteld zijn.
Kosten. Deelname aan de cursus kost 110 euro. Dit onderwijs is BTWvrij.
Korting voor mensen met minder draagkracht. Voor mensen met minder draagkracht, dat wil zeggen, mensen die moeten rondkomen van een inkomen rond het sociale minimum, bestaat er een speciale korting. Men betaalt dan 30 euro voor deelname aan de cursus.
Data en tijden. De cursus bestaat uit 2 Zoom bijeenkomsten op de volgende 2 data: dinsdag 18 oktober en donderdag 20 oktober 2022. Elke bijeenkomst begint om 11.00 en eindigt om 15.00 uur. Er zullen een drietal pauzes van 10 minuten per bijeenkomst zijn.
Benodigdheden voor deelname. Om deel te kunnen nemen aan deze online cursus heeft U een computer of tablet nodig, met een ingebouwde camera en microfoon. Daarnaast is een goed werkende internet verbinding van belang. Ook zult U vooraf het gratis programma Zoom Basic moeten downloaden via de webpagina http://www.zoom.us Als U zich heeft opgegeven, ontvangt U een uitgebreide uitleg hoe U Zoom moet downloaden en hoe U het programma tijdens de Zoom bijeenkomsten moet gebruiken.
Maximaal aantal deelnemers. We zullen tijdens deze cursus met maximaal 12 personen digitaal samenzijn. De docent en 11 deelnemers. Tijdens de Zoom bijeenkomsten zult U op Uw scherm dan Uzelf, de docent en de andere deelnemers kunnen zien en horen.
Opname cursus om deze later terug te kijken. De cursus zal worden opgenomen in de cloud van Zoom. Dit gebeurt om de deelnemers de mogelijkheid te geven om na afloop van de cursus deze nog eens terug te kunnen kijken. Ook kunnen deelnemers die onverwacht niet konden deelnemen aan 1 van de bijeenkomsten, of die technische problemen hadden, op die manier de bijeenkomsten terug kijken. Deelnemers kunnen tot 30 dagen na de cursus via een aparte link naar een Zoom webpagina met een wachtwoord toegang krijgen tot de opgenomen cursus. De deelnemers kunnen de cursus daarmee niet downloaden. Alles wat wordt opgenomen zal dus beperkt blijven tot de deelnemers en zal niet publiek worden gemaakt.
Aanmelden: U kunt zich eenvoudig opgeven door een emailbericht te sturen naar estebanyes@gmail.com of door onderstaand formulier in te vullen en te verzenden. U krijgt dan een emailbericht toegestuurd met daarin alle praktische details en een factuur voor Uw administratie.
Wilt U deze cursus liever fysiek volgen? Dat kan, want de inhoud van deze cursus wordt in de vorm van 1 cursusdag ook fysiek georganiseerd in Amsterdam op zaterdag 15 oktober. Klik hier voor alle informatie over deze fysieke cursus.
Eerdere deelnemers aan deze cursus waren: mensen die samenleven met 1 of meerdere dieren; dierenartsen en paraveterinairen; medewerkers van Dierenbescherming, WereldNatuurFonds en andere dierenorganisaties; mensen van de “dierenpolitie”; studenten psychologie, biologie, filosofie, biotechnologie, Animal Sciences en Dier(gezondheid) en Management; honden-, katten- en andere dierengedragstherapeuten; eigenaren en medewerkers van hondenscholen; medewerkers van hondenuitlaatservices; milieu adviseurs; medewerkers dierentuinen; medewerkers dierenopvangcentra en dierenasiels; omnivoren, vegetariërs en veganisten.
Eerdere deelnemers over deze cursus:
“Heel erg bedankt voor de interessante en plezierige cursus.”
“Ik heb enorm genoten van je cursus!”
“Vond het zeer geslaagd. Onverwacht en inspirerend.”
“Meer weten over het gevoelsleven van dieren? Dan wordt deze cursus warm aanbevolen!”
“Wat mij betreft een ‘must’ voor iedereen die (al is het zijdelings) werkt met dieren of anderszins verantwoordelijk is voor het welzijn van dieren.”
Omschrijving: Tijdens deze cursusdag zal dr. Rivas een overzicht geven van de belangrijkste stromingen op het gebied van de dierethiek. Na een korte uiteenzetting over filosofie en ethiek en een bespreking van de geschiedenis van het morele denken over dieren komen de belangrijkste hedendaagse filosofen aan bod. Peter Singer met zijn utilistische ethiek gericht op dierenbevrijding. Tom Regan die vanuit de deontologische ethiek pleit voor dierenrechten. Filosofen die de aanwezigheid van bewustzijn als voldoende voorwaarde voor morele consideratie zien en een egalitarisme tussen dieren en een abolitionisme van al het diergebruik voorstaan, zoals Gary Francione. Filosofen die een moreel onderscheid maken tussen mensen en andere dieren op grond van het menselijk taalvermogen, zoals Peter Carruthers. De feministische dierethiek die met de begrippen zorg en dialoog naar dieren kijkt. En het biocentrisme en de deep ecology, waar mensen en andere dieren onderdeel zijn van de biosfeer. Vragen die hierbij behandeld zullen worden zijn o.a.: Is het hebben van zelfbewustzijn van belang voor de manier waarop een dier behandeld dient te worden? Zijn sommige dieren vervangbaar? Wanneer is er sprake van speciesisme of soortisme, discriminatie op grond van soort? Wat zijn de argumenten voor gelijkheid tussen alle dieren? Hebben alle levende wezens een inherente waarde? Wat moet je doen als je in een reddingsboot zit met 3 andere mensen en 1 hond en eentje moet overboord omdat de boot dreigt te zinken? Tenslotte worden ook nog de recente projecten behandeld om sommige, meer op mensen lijkende dieren zoals mensapen, dolfijnen en olifanten gelijke rechten te geven, zoals het Great Ape Project en het Nonhuman Rights Project. Is dat wel de juiste benadering? Zijn we dan niet alsnog bezig alle dieren langs de menselijke meetlat te leggen? En in hoeverre is intelligentie wel een moreel relevant vermogen? De deelnemers aan deze cursusdag kunnen vantevoren hun morele dilemma’s of vraagstukken toesturen waar zij mee in aanraking komen of vragen over hebben. Deze dilemma’s gaan dan gezamenlijk besproken worden waarbij we de verschillende stromingen uit de dierethiek zullen toepassen op de dilemma’s.
Maatregelen i.v.m. de corona crisis: In verband met de crisis rondom het corona virus worden de ontwikkelingen goed bijgehouden en zullen we ons houden aan de officiële maatregelen die de regering afkondigt. Er is een mogelijkheid dat er ook deze herfst nog geen evenementen kunnen worden georganiseerd en dat de universiteit nog gesloten is. In dat geval zal de cursus worden verplaatst naar het Winterprogramma 2021 en geldt Uw betaling als een voucher of tegoedbon voor deelname aan de cursus op een toekomstige datum. Daarnaast is er de mogelijkheid dat evenementen deze herfst wel kunnen doorgaan, maar dat we ons dan nog wel moeten houden aan maatregelen zoals het minimaal 1,5 meter afstand houden van elkaar. Dan zal de cursus wel doorgaan, maar zullen we een collegezaal gebruiken die groot genoeg is om wel 2 meter of meer afstand van elkaar te kunnen houden. U zult tezijnertijd ingelicht worden van de stand van zaken ruim voor aanvang van de cursus.
Op zaterdag 22 februari 2020 zal psycholoog en filosoof dr. Esteban Rivas een cursusdag organiseren over vissen, dieren die voor de meeste mensen behoorlijk onbekend zijn. Vissen waren de eerste gewervelde dieren, dieren die een wervelkolom hebben. Er bestaan tienduizenden verschillende vissoorten, van haaien en roggen, guppies en poetsvissen, tot en met karpers, cichliden en zalmen. Vissen vallen ook onder de “productiedieren” en worden massaal gevangen of gekweekt voor menselijke consumptie. De aard van deze dieren is lange tijd onbekend geweest en men dacht dat ze enorm zouden verschillen van zoogdieren. In de afgelopen decennia zien we dat de wetenschap meer interesse begint te krijgen voor de intelligentie en het gevoelsleven van vissen. Uit nieuw onderzoek blijkt dat deze dieren helemaal niet zoveel van zoogdieren verschillen en dat ook vissen een prima intelligentie en een interessant gevoelsleven hebben. Zo blijken sommige vissen, zoals guppies, in staat te zijn om te tellen. Weer andere vissoorten zijn net als mensen ontvankelijk voor optische illusies. Vissen hebben een prima lange termijn geheugen en kunnen zich op verschillende manieren goed oriënteren bij het navigeren in de ruimte. Sommige vissen kunnen voorwerpen als werktuigen gebruiken. Zo zijn schuttersvissen in staat om een straal water tegen een prooi boven het water te schieten, waardoor deze in het water valt en gebruiken daarbij allerlei berekeningen. En recent is duidelijk geworden dat zelfs kleine poetsvissen zichzelf kunnen herkennen in een spiegel, iets wat tot dan toe alleen was gebleken bij mensapen, dolfijnen, olifanten en eksters. Nieuwe studies geven aan dat het brein van vissen structuren en stoffen bezit die vergelijkbaar zijn met die van zoogdieren en vogels en die verantwoordelijk zijn voor gevoelens en emoties. Het sexleven van vissen kan allerlei vormen aannemen en zo bestaan er hermafrodieten: vissen die gelijktijdig of achtereenvolgens mannelijk of vrouwelijk zijn. Ouderlijke zorg blijkt bij een kwart van alle vissoorten voor te komen. Deze cursusdag zal U dan ook nader kennis laten maken met de intelligentie en de gevoelens van deze zwemmende mededieren.
Voor wie? De cursusdag is geschikt voor iedereen die meer wil weten over de intelligentie en het gevoelsleven van vissen. Daarnaast is de cursusdag ook zeer geschikt voor mensen die professioneel met dieren werken en voor studenten van verschillende opleidingen. Een specifieke vooropleiding is niet vereist. Wel is het handig als men passief Engels kan begrijpen, aangezien niet alle filmpjes die zullen worden getoond ondertiteld zijn. Alle deelnemers krijgen na afloop een persoonlijk certificaat van deelname. Tenslotte is er geen voorwaarde om vegetariër of veganist te zijn om deel te kunnen nemen aan deze cursusdag. Iedereen is welkom.
Instituut voor Dieren in Filosofie en Wetenschap 