Psycholoog en filosoof dr. Esteban Rivas geeft al 6 jaar cursussen over diergedrag voor het Hoger Onderwijs Voor Ouderen (HOVO) aan verschillende universiteiten in het land. Het onderwijs wat HOVO aanbiedt is uniek en specifiek bedoeld voor mensen van 50 jaar en ouder die hun kennis willen vergroten, onder het motto “Een leven lang leren.”

Dit najaar zal Rivas de cursus “Het dier en de ander – De sociale intelligentie van dieren” geven aan de Erasmus Universiteit Rotterdam voor Hovo Rotterdam, en aan de Hogeschool Avans in Den Bosch voor Hovo Brabant Seniorenacademie.

Omschrijving cursus:

In de wetenschap vindt de afgelopen decennia veel nieuw onderzoek plaats naar de sociale intelligentie van dieren. Men dacht vroeger dat dieren niet in staat waren om te denken in termen van ‘een ander’. Sinds de cognitieve revolutie uit de jaren ’70 van de vorige eeuw is dat beeld echter veranderd en zien we nu allerlei boeiende studies plaatsvinden die aangeven dat de sociale intelligentie van dieren behoorlijk groot is. In deze cursus behandelen we deze onderzoeken. We beginnen bij zelfbewustzijn: in hoeverre is een dier in staat zichzelf te onderscheiden van de rest van de wereld? En hoe herkennen dieren elkaar als individu? Snappen dieren ook iets van familierelaties en van de rangorde binnen een groep, zijn ze in staat tot driehoeksbesef? Dan behandelen we onderzoek op het gebied van sociaal leren: hoe leert een dier door de sociale observatie van een ander? Zijn ze zelfs in staat om de handelingen van een ander te imiteren? Ook behandelen we cultuur en samenwerking bij dieren: Hebben dieren ook overgedragen gedragstradities? En wat voor cognitie zien we bij samenwerking tussen dieren? Is er een verschil in motivatie tussen mensen en andere dieren op het gebied van samenwerking? Vervolgens gaan we in op de vele nieuwe onderzoeken op het gebied van Theory of Mind: in hoeverre is een dier in staat een ander mentale toestanden zoals zien, horen en weten toe te schrijven? De meningen van wetenschappers lopen hierover uiteen, want mogelijk snapt een dier niets van de mentale toestanden van een ander en heeft het alleen regels geleerd op basis van het lezen van gedrag van een ander. We eindigen de cursus met de vraag in hoeverre dieren ook de gevoelsmatige toestanden van een ander begrijpen en of we dan ook vormen van empathisch gedrag bij dieren aantreffen. Na deze cursus bent U op de hoogte van de belangrijkste ontdekkingen, vraagstukken en controverses op het gebied van de sociale intelligentie van dieren.

Allerlei dieren zullen aan bod komen tijdens de cursus, met een focus op de diersoorten waarvan de sociale intelligentie het meest onderzocht wordt: grote mensapen en andere primaten, dolfijnen, olifanten, honden, ratten en kraaiachtigen.

Onderwerpen die behandeld zullen worden:

Zelfbewustzijn: spiegelproeven, lichaamsbewustzijn, zelfbesturing en metacognitie. Herkenning van individuen. Lange termijn geheugen ander. Begrip van familierelaties en rangorde. Sociaal leren en imitatie. Cultuur en samenwerking. Begrip van de geest van een ander. Theory of Mind: Toeschrijven van mentale toestanden aan een ander: zien, horen, willen en weten. Bedrog bij dieren. Begrip van de gevoelens en emoties van een ander: Empathie. Rouw.

Praktische informatie:

Hovo Rotterdam: De cursus zal aan de Erasmus Universiteit Rotterdam op de Campus Woudestein worden gegeven. Deze zal bestaan uit 5 colleges op de donderdagmiddag, van 13.30 tot 16.00 uur, te beginnen op donderdag 5 oktober. De overige data van de cursus zijn: 12 en 26 oktober, 2 en 9 november. De inschrijving voor deze cursus is nu geopend. Men kan zich inschrijven door op deze link te klikken, waarmee men op de pagina van de cursus terechtkomt.

Hovo Brabant (lokatie Den Bosch): De cursus zal aan de Hogeschool Avans in Den Bosch worden gegeven. Deze zal bestaan uit 6 colleges op de woensdagmiddag, van 14.00 tot 15.45 uur, te beginnen op woensdag 25 oktober. De overige data van de cursus zijn: 1, 8, 15, 22 en 29 november. Prijs voor deelname aan de cursus is 191 euro. De inschrijving voor deze cursus is inmiddels geopend. Men kan zich inschrijven door op deze link te klikken, waarmee men op de pagina van de cursus terechtkomt.

Voor mensen jonger dan 50 jaar:

De cursus “Het dier en de ander – De sociale intelligentie van dieren” zal dit najaar ook worden georganiseerd voor alle leeftijden, dus ook voor mensen jonger dan 50 jaar. Rivas zal deze cursus via zijn Instituut voor Dieren in Filosofie en Wetenschap geven op 2 zaterdagen aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Het betreft hier zaterdagen 18 en 25 november. Klik hier voor meer informatie over deze cursus en hoe U zich kunt aanmelden.

Tot ziens dit najaar!

Op zaterdagen 18 en 25 november 2017 organiseert het Instituut voor Dieren in Filosofie en Wetenschap een speciale cursus over de sociale intelligentie van dieren. Tijdens deze cursus zal psycholoog en filosoof dr. Esteban Rivas een up to date overzicht geven van wat de wetenschap heeft ontdekt over de sociale intelligentie of cognitie van alle dieren, van mensapen en olifanten tot en met honden en vogels.

Een reiger en een ooievaar in het Vondelpark in Amsterdam

Beschrijving cursus: In de wetenschap vindt de afgelopen decennia veel nieuw onderzoek plaats naar de sociale intelligentie van dieren. Men dacht vroeger dat dieren niet in staat waren om te denken in termen van ‘een ander’. Sinds de cognitieve revolutie uit de jaren ’70 van de vorige eeuw is dat beeld echter veranderd en zien we nu allerlei boeiende studies plaatsvinden die aangeven dat de sociale intelligentie van dieren behoorlijk groot is. In deze cursus behandelen we deze onderzoeken. We beginnen bij zelfbewustzijn: in hoeverre is een dier in staat zichzelf te onderscheiden van de rest van de wereld? En hoe herkennen dieren elkaar als individu? Snappen dieren ook iets van familierelaties en van de rangorde binnen een groep, zijn ze in staat tot driehoeksbesef? Dan behandelen we onderzoek op het gebied van sociaal leren: hoe leert een dier door de sociale observatie van een ander? Zijn ze zelfs in staat om de handelingen van een ander te imiteren? Ook behandelen we cultuur en samenwerking bij dieren: Hebben dieren ook overgedragen gedragstradities? En wat voor cognitie zien we bij samenwerking tussen dieren? Is er een verschil in motivatie tussen mensen en andere dieren op het gebied van samenwerking? Vervolgens gaan we in op de vele nieuwe onderzoeken op het gebied van Theory of Mind: in hoeverre is een dier in staat een ander mentale toestanden zoals zien, horen en weten toe te schrijven? De meningen van wetenschappers lopen hierover uiteen, want mogelijk snapt een dier niets van de mentale toestanden van een ander en heeft het alleen regels geleerd op basis van het lezen van gedrag van een ander. We eindigen de cursus met de vraag in hoeverre dieren ook de gevoelsmatige toestanden van een ander begrijpen en of we dan ook vormen van empathisch gedrag bij dieren aantreffen. Na deze cursus bent U op de hoogte van de belangrijkste ontdekkingen, vraagstukken en controverses op het gebied van de sociale intelligentie van dieren.

Allerlei dieren zullen aan bod komen tijdens de cursus, met een focus op de diersoorten waarvan de sociale intelligentie het meest onderzocht wordt: grote mensapen en andere primaten, dolfijnen, olifanten, honden, ratten en kraaiachtigen.

Cursusdag 1. Zaterdag 18 november 2017.

Aziatische olifant moeder en kalf

Onderwerpen: Zelfbewustzijn. Herkenning van individuen. Sociaal leren en imitatie. Cultuur en samenwerking.

Omschrijving: Om enig begrip van de ander te kunnen hebben moet een dier onderscheid kunnen maken tussen zichzelf en de rest van de wereld. Tijdens deze dag behandelen we het wetenschappelijk onderzoek naar zelfbewustzijn bij dieren. Aan bod komen de spiegelproeven en onderzoek naar metacognitie bij dieren. Vervolgens kijken we naar de herkenning van individuen door dieren. Hoe onderscheiden dieren hen bekende individuen en hoe lang blijven ze zich deze dieren nog herinneren? Ook bekijken we wat dieren leren door sociale observatie van een ander. We behandelen welke dieren in staat zijn tot het imiteren van de handelingen van een ander. We gaan in op de vraag of dieren ook cultuur hebben, in de zin dat er specifieke gedragstradities bestaan bij verschillende geografisch gescheiden groepen dieren. En wat zien we aan samenwerking bij dieren? Welke dieren maken coalities en allianties met groepsgenoten? En is er sprake van een echte arbeidsverdeling bij bv. de gezamenlijke jacht?

Cursusdag 2. Zaterdag 25 november 2017.

Tekening: Eric Windhorst

Onderwerpen: Begrip van de geest van een ander. Theory of Mind: Toeschrijven van mentale toestanden aan een ander: zien, horen, willen en weten. Begrip van de gevoelens en emoties van een ander: Empathie. Rouw.

Omschrijving: We beginnen deze cursusdag met het recentelijk opgekomen onderzoeksveld van Theory of Mind bij dieren: in hoeverre schrijven dieren elkaar mentale toestanden toe? Letten dieren op wat een ander kan zien of horen? Begrijpen ze de doelen, intenties en verlangens van een ander? Bedriegen dieren elkaar? En hebben ze door wat een ander weet of niet weet? Tenslotte gaan we in op de vraag of dieren ook de gevoelsmatige en emotionele toestanden van een ander begrijpen en in hoeverre we kunnen spreken van empathie bij dieren. Welke dieren helpen elkaar in nood? Welke dieren troosten een gestresste soortgenoot? En kunnen we ook spreken van rouw bij dieren als een dierbare is overleden?

Voor wie? De cursus is bedoeld voor iedereen die geïnteresseerd is in de sociale intelligentie van dieren, of men nu wel of niet zelf een huishouden deelt met een dier. Daarnaast is deze zeer geschikt voor mensen die professioneel met dieren werken en voor studenten van verschillende opleidingen. Een specifieke vooropleiding is niet vereist. Wel is het handig als men passief Engels kan begrijpen, aangezien niet alle filmpjes die zullen worden getoond ondertiteld zijn. Alle deelnemers krijgen na afloop een persoonlijk certificaat van deelname. Cursisten die alleen 1 cursusdag volgen krijgen een deelcertificaat.

Kosten. Deelname aan de volledige cursus kost 100 euro. Deze cursus wordt een paar keer jaar georganiseerd. Men kan dan ook alleen deelnemen aan 1 van de 2 cursusdagen en de ontbrekende cursusdag later in het jaar volgen. Deelname aan een afzonderlijke cursusdag kost 50 euro. Deze prijzen zijn inclusief BTW.

Korting voor minder draagkrachtigen. Voor minder draagkrachtigen bestaat er een korting. Op vertoon van een studentenkaart (van alle opleidingen) of een Stadspas (of equivalente kaart van andere gemeenten dan Amsterdam) betaalt men 50 euro voor de volledige cursus of 25 euro voor een afzonderlijke cursusdag.

Tijden. Elke cursusdag duurt 5 uur en begint om 11.30 en eindigt om 16.30 uur. De cursus wordt zonder lunch gegeven.

Locatie: Hoofdgebouw Vrije Universiteit, De Boelelaan 1105 te Amsterdam. Deze locatie is goed te bereiken met auto en openbaar vervoer. Gratis parkeren is mogelijk op de Gustav Mahlerlaan en de A.J. Ernstlaan.

Aanmelden: U kunt zich eenvoudig opgeven door een emailbericht te sturen naar estebanyes@gmail.com of door onderstaand formulier in te vullen en te verzenden. U krijgt dan een emailbericht toegestuurd met daarin alle praktische details en een factuur voor Uw administratie.