Ook dit jaar keert psycholoog en filosoof dr. Esteban Rivas terug bij het Hoger Onderwijs Voor Ouderen (hoger onderwijs bedoeld voor mensen in de leeftijd van 50 jaar en ouder) met cursussen aan verschillende universiteiten in het land. Voor de Seniorenacademie Hovo Groningen geeft Rivas een zomercursus van 4 colleges aan de Rijksuniversiteit Groningen, met als titel “De sociale intelligentie van dieren.” Voor Hovo Amsterdam geeft hij in het najaar de cursus van 4 colleges “Communicatie en Taal bij Dieren.” Hieronder vindt U de beschrijving van beide cursussen.
Zomercursus “De sociale intelligentie van dieren” in Groningen
Esteban Rivas keert deze zomer terug bij de Seniorenacademie Hovo Groningen met een volledig nieuwe cursus over de sociale intelligentie van dieren. De lokatie zal de Rijksuniversiteit Groningen zijn of de afdeling in Haren (onder Groningen). De cursus zal plaatsvinden op de dinsdagmiddag, van 13.00 tot 15.00 uur. De data van de 4 colleges zijn 28 juni, 5, 12 en 19 juli.
Omschrijving cursus:
In de wetenschap vindt de afgelopen decennia veel nieuw onderzoek plaats naar de sociale intelligentie van dieren. Men dacht vroeger dat dieren niet in staat waren om te denken in termen van ‘een ander’. Sinds de cognitieve revolutie uit de jaren ’70 van de vorige eeuw is dat beeld echter veranderd en zien we nu allerlei boeiende studies plaatsvinden die aangeven dat de sociale intelligentie van dieren behoorlijk groot is. In deze cursus behandelen we deze onderzoeken. We beginnen bij zelfbewustzijn: in hoeverre is een dier in staat zichzelf te onderscheiden van de rest van de wereld? En waaraan herkennen dieren elkaar als individu? Dan behandelen we onderzoek op het gebied van sociaal leren: hoe leert een dier door de sociale observatie van een ander? Zijn ze zelfs in staat om de handelingen van een ander te imiteren? Vervolgens gaan we in op de vele nieuwe onderzoeken op het gebied van Theory of Mind: in hoeverre is een dier in staat een ander mentale toestanden zoals zien, horen en weten toe te schrijven? De meningen van wetenschappers lopen hierover uiteen, want mogelijk snapt een dier niets van de mentale toestanden van een ander en heeft het alleen regels geleerd op basis van het lezen van gedrag van een ander. We eindigen de cursus met de vraag in hoeverre dieren ook de gevoelsmatige toestanden van een ander begrijpen en of we dan ook vormen van empathisch gedrag bij dieren aantreffen. Na deze cursus bent U op de hoogte van de belangrijkste vraagstukken en ontdekkingen op het gebied van de sociale intelligentie van dieren.
Allerlei dieren zullen aan bod komen tijdens de cursus, met een focus op de diersoorten waarvan de sociale intelligentie het meest onderzocht wordt: grote mensapen, dolfijnen, olifanten, honden, ratten en kraaiachtigen.
Indeling in colleges:
College 1. Zelfbewustzijn en herkenning van individuen.
Om enig begrip van de ander te kunnen hebben moet een dier onderscheid kunnen maken tussen zichzelf en de rest van de wereld. In dit college behandelen we het wetenschappelijk onderzoek naar zelfbewustzijn bij dieren. Aan bod komen de spiegelproeven en onderzoek naar metacognitie bij dieren. Vervolgens kijken we naar de herkenning van individuen door dieren. Hoe onderscheiden dieren hen bekende individuen en hoe lang blijven ze zich deze dieren nog herinneren?
College 2. Sociaal leren, cultuur en samenwerking.
In dit college bekijken we wat dieren leren door sociale observatie van een ander. We behandelen welke dieren in staat zijn tot het imiteren van de handelingen van een ander. Ook gaan we in op de vraag of dieren ook cultuur hebben, in de zin dat er specifieke gedragstradities bestaan bij verschillende geografisch gescheiden groepen dieren? En wat zien we aan samenwerking bij dieren? Welke dieren maken coalities en allianties met groepsgenoten? En is er sprake van een echte arbeidsverdeling bij bv. de gezamenlijke jacht?
College 3. Theory of Mind: Toeschrijven van mentale toestanden aan een ander.
In dit derde college behandelen we het recentelijk opgekomen onderzoeksveld van Theory of Mind bij dieren: in hoeverre schrijven dieren elkaar mentale toestanden toe? Letten dieren op wat een ander kan zien of horen? Begrijpen ze de doelen, intenties en verlangens van een ander? Bedriegen dieren elkaar? En hebben ze door wat een ander weet of niet weet?
College 4. Empathie.
In het laatste college gaan we dan in op de vraag of dieren ook de gevoelsmatige en emotionele toestanden van een ander begrijpen en in hoeverre we kunnen spreken van empathie bij dieren. Welke dieren helpen elkaar in nood? Welke dieren troosten een gestresste soortgenoot? En kunnen we ook spreken van rouw bij dieren als een dierbare is overleden?
Praktische informatie: De prijs voor deelname aan deze cursus is 85 euro. De inschrijving is nu geopend. Klik hier om naar de webpagina te gaan waar men zich kan inschrijven. De uiterste inschrijvingsdatum is 14 juni 2016.
Najaarscursus “Communicatie en taal bij dieren” voor Hovo Amsterdam
Bij Hovo Amsterdam aan de Vrije Universiteit Amsterdam zal Esteban Rivas in oktober de cursus “Communicatie en taal bij dieren. Recente ontwikkelingen in wetenschappelijk onderzoek” geven, waarin hij de wetenschappelijke stand van zaken zal bespreken over de natuurlijke communicatie van allerlei dieren en de resultaten die uit taalonderzoek met verschillende dieren zijn voortgekomen. De cursus zal plaatsvinden op de woensdagmiddag, van 13.30 tot 16.00 uur. De data van de 4 colleges zijn als volgt: 5, 12, 19 en 26 oktober.
Omschrijving cursus:
Vogels zingen, honden blaffen en kikkers kwaken: overal communiceren dieren. In het dierenrijk vindt communicatie op allerlei manieren plaats. Op een gegeven moment in de evolutie heeft dierlijke communicatie zich ontwikkeld tot menselijke taal. De vraag die wetenschappers en filosofen al lange tijd bezig houdt, is of de mens daarbij een eenzame positie heeft als het enige wezen met taal. Vanaf begin twintigste eeuw is er veel onderzoek gedaan waarbij werd getracht om allerlei dieren (delen van) de menselijke taal aan te leren. Daarnaast is men steeds verder gekomen in het onderzoek naar de natuurlijke communicatie van dieren. Recent onderzoek onder allerlei diersoorten heeft inmiddels een schat aan inzichten over communicatie en taal bij dieren opgeleverd. Deze cursus biedt u een breed overzicht, waarbij op kritische wijze het communicatie- en taalonderzoek met dieren wordt behandeld. Na deze cursus heeft u een nieuwe kijk op hoe dieren communiceren en heeft u inzicht in de vraag in hoeverre we van taal kunnen spreken. Naast verrassende inzichten in de dieren om ons heen krijgt u ook een beeld van de soms hoog oplopende controverses op dit gebied.
Indeling in colleges:
College 1. Communicatie en menselijke taal.
Waaruit bestaat menselijke taal? Is dierlijke communicatie alleen een uiting van emoties, of verwijzen dieren ook naar externe zaken in de wereld?
College 2. Taalonderzoek met grote mensapen.
Wat zijn de resultaten van allerlei, vaak controversiële onderzoeken, waarin is geprobeerd mensapen woorden, gebaren of geometrische symbolen te leren? Ook het onderzoek van de docent komt aan bod.
College 3. Communicatie- en taalonderzoek met vogels.
Vogels hebben allerlei roepen met verschillende functies. Hoe herkent u deze? Daarnaast zingen veel vogels liederen. Wat zijn hier de overeenkomsten met taal? En wat zijn de resultaten van het taalonderzoek met de papegaai Alex?
College 4. Communicatie- en taalonderzoek met dolfijnen, zeeleeuwen en honden.
Wat zijn de resultaten van het taalonderzoek met dolfijnen en zeeleeuwen? Welke dieren snappen onze menselijke communicatieve signalen, zoals wijzen en blikrichting? En we eindigen met taalonderzoek met honden: hoeveel menselijke woorden kunnen honden begrijpen?
Praktische informatie: De prijs voor deelname aan deze cursus is 105 euro. Klik hier om naar de webpagina te gaan waar men zich kan inschrijven. De uiterste inschrijvingsdatum is 29 september 2016.
Tot ziens dit jaar in Groningen en Amsterdam!