Cursus “Communicatie en taal bij dieren” januari 2017

november 17, 2016 door estebanrivas

De afgelopen jaren heeft dr. Rivas aan meerdere universiteiten in het land voor het Hoger Onderwijs Voor Ouderen (HOVO) met succes de cursus “Communicatie en taal bij dieren. Recente ontwikkelingen in wetenschappelijk onderzoek” gegeven, waarin hij de wetenschappelijke stand van zaken bespreekt over de natuurlijke communicatie van allerlei dieren en de resultaten die uit taalonderzoek met verschillende dieren zijn voortgekomen. Deze cursus is nu beschikbaar voor mensen van alle leeftijden in de vorm van een 2-daagse cursus op twee opeenvolgende zaterdagen in januari 2017.

Het paard Slimme Hans, begin 20e eeuw Berlijn.

Beschrijving cursus: Vogels zingen, honden blaffen en kikkers kwaken: overal communiceren dieren. In het dierenrijk vindt communicatie op allerlei manieren plaats. Op een gegeven moment in de evolutie heeft dierlijke communicatie zich ontwikkeld tot menselijke taal. De vraag die wetenschappers en filosofen al lange tijd bezig houdt, is of de mens daarbij een eenzame positie heeft als het enige wezen met taal. Vanaf begin twintigste eeuw is er veel onderzoek gedaan waarbij werd getracht om allerlei dieren (delen van) de menselijke taal aan te leren. Daarnaast is men steeds verder gekomen in het onderzoek naar de natuurlijke communicatie van dieren. In deze cursus gaan we de stand van zaken behandelen op het gebied van het onderzoek naar communicatie en taal bij dieren. De cursus biedt u een breed overzicht, waarbij op kritische wijze het communicatie- en taalonderzoek met dieren wordt behandeld. De cursus bestaat uit de volgende 2 cursusdagen, die ook afzonderlijk te volgen zijn.

Cursusdag 1. Zaterdag 14 januari 2017.

Onderwerpen: Communicatie en menselijke taal: Kenmerken en definities. De taalontwikkeling van kinderen. De alarmkreten van meerkatten en prairiehonden. De communicatie en dansen van honingbijen. De zang en roepen van vogels. De natuurlijke communicatie van grote mensapen.

Wat delen deze prairie honden elkaar mee over roofdieren in hun alarmkreten?

Omschrijving: Tijdens de eerste dag behandelen we de verschillende vormen van communicatie die er bestaan. Om een goed onderscheid te kunnen maken tussen dierlijke communicatie en menselijke taal, gaan we in op de kenmerken van de menselijke taal. We behandelen de relatie tussen taal en hersenen en bekijken hoe taal zich ontwikkelt bij menselijke kinderen. Ook kijken we naar de interpretatie van dierlijke communicatie: alleen een uiting van passies en emoties, of kunnen dieren ook verwijzen naar verschillende zaken in de wereld? Wat voor informatie over roofdieren delen meerkatten, prairiehonden en olifanten in hun verschillende alarmkreten mee aan hun soortgenoten? Is er een voorloper van syntaxis of structuurregels te zien in de combinaties van deze alarmroepen? Ook behandelen we de boeiende dansen van honingbijen, waarmee bijen elkaar informatie geven over geschikte voedsellocaties. Vervolgens gaan we in op de communicatie van vogels. Alle vogelsoorten hebben verschillende soorten roepen: om contact te houden, emoties te uiten, alarm te slaan. Hoe herkent U deze roepen? Daarnaast zingen zangvogels, papegaaien en kolibries liederen met een specifieke opbouw en functie, die ze leren van hun ouders. Wat zijn hier de overeenkomsten met menselijke taal? En hoe communiceren onze naaste verwanten, de grote mensapen? In de laatste decennia is veel bekend geworden over de verschillende vormen van communicatie van chimpansees, bonobo’s, gorilla’s en orang-oetans. We behandelen de communicatieve waarde van de gezichtsuitdrukkingen van de grote mensapen, hun specifieke vocalisaties en de communicatieve gebaren waar grote mensapen van nature gebruik van maken.

Cursusdag 2. Zaterdag 21 januari 2017.

Onderwerpen: Taalonderzoek met grote mensapen, dolfijnen, zeeleeuwen en papegaaien. Begrip menselijke communicatieve signalen door honden en andere dieren. Taalonderzoek met honden.

Omschrijving:

De chimpansee Tatu maakt het gebaar voor BLACK

Al meer dan een eeuw is in allerlei, vaak controversiële, onderzoeken, geprobeerd om dieren een menselijke taal aan te leren. Zo zijn chimpansees en andere mensapen gebruikt in experimenten om ze gesproken woorden te laten uitspreken. Ook probeerde men chimpansees, gorilla’s en orang-oetans gebaren te leren om met mensen te communiceren. Beroemde apen zoals de chimpansee Washoe en de gorilla Koko leerden met succes tientallen gebaren. Maar vervolgens onstond de apentaalcontroverse, want in hoeverre is hier eigenlijk sprake van taal? We gaan in op de methodologische valkuilen bij dit soort onderzoek en de fouten in interpretaties en conclusies die gemaakt kunnen worden. We behandelen ook het eigen onderzoek van dr. Rivas met deze talige apen. Daarnaast gaan we in op het onderzoek waarbij Kanzi en andere bonobo’s communiceren d.m.v. geometrische symbolen (lexigrammen). Vervolgens gaan we in op het taalonderzoek met andere dieren dan apen: Kunnen dolfijnen en zeeleeuwen opdrachten uitvoeren die door mensen worden gegeven door middel van gebaren? Kunnen papegaaien met mensen communiceren door menselijke woorden uit te spreken? En wat begrijpen honden en andere dieren van onze communicatie, zoals wijzen en blikrichting? Tenslotte laat recent onderzoek zien dat sommige honden honderden menselijke woorden voor allerlei objecten kunnen begrijpen.

Na deze cursus heeft U een nieuwe kijk op de manier waarop dieren communiceren en heeft U inzicht in de vraag in hoeverre we van taal kunnen spreken bij andere dieren. Naast verrassende inzichten in de dieren om ons heen krijgt U ook een beeld van de soms hoog oplopende controverses op dit gebied.

Voor wie? De cursus is bedoeld voor iedereen die is geïnteresseerd in de communicatie van dieren en de uitkomsten van het taalonderzoek met dieren. Daarnaast is deze geschikt voormensen die professioneel met dieren werken en voor studenten van verschillende opleidingen. Een specifieke vooropleiding is niet vereist. Wel is het handig als men passief Engels kan begrijpen, aangezien niet alle filmpjes die worden getoond ondertiteld zijn. Alle deelnemers krijgen na afloop een persoonlijk certificaat van deelname. Cursisten die alleen 1 cursusdag volgen krijgen een deelcertificaat.

Kosten. Deelname aan de volledige cursus kost 100 euro. Deelname aan een afzonderlijke cursusdag kost 50 euro. Deze prijzen zijn inclusief BTW.

Korting voor minder draagkrachtigen. Voor minder draagkrachtigen bestaat er een korting. Op vertoon van een studentenkaart (van alle opleidingen) of een stadspas (of equivalente kaart van andere steden dan Amsterdam) betaalt men 50 euro voor de volledige cursus of 25 euro per afzonderlijke cursusdag.

Data en tijden. De cursus bestaat uit twee zaterdagen: 14 en 21 januari 2017. Elke cursusdag begint om 11.30 en eindigt om 16.30 uur. De cursus wordt zonder lunch gegeven.

Locatie: Hoofdgebouw Vrije Universiteit, De Boelelaan 1105 te Amsterdam. Deze locatie is goed te bereiken met auto en openbaar vervoer. Gratis parkeren is mogelijk op de Gustav Mahlerlaan en de A.J. Ernstlaan.

Aanmelden: U kunt zich eenvoudig opgeven door een emailbericht te sturen naar estebanyes@gmail.com of door onderstaand formulier in te vullen en te verzenden. U krijgt dan een emailbericht toegestuurd met daarin alle praktische details en een factuur voor Uw administratie.

HOVO cursussen zomer najaar 2016

maart 10, 2016 door estebanrivas

Ook dit jaar keert psycholoog en filosoof dr. Esteban Rivas terug bij het Hoger Onderwijs Voor Ouderen (hoger onderwijs bedoeld voor mensen in de leeftijd van 50 jaar en ouder) met cursussen aan verschillende universiteiten in het land. Voor de Seniorenacademie Hovo Groningen geeft Rivas een zomercursus van 4 colleges aan de Rijksuniversiteit Groningen, met als titel “De sociale intelligentie van dieren.” Voor Hovo Amsterdam geeft hij in het najaar de cursus van 4 colleges “Communicatie en Taal bij Dieren.” Hieronder vindt U de beschrijving van beide cursussen.

Zomercursus “De sociale intelligentie van dieren” in Groningen

Esteban Rivas keert deze zomer terug bij de Seniorenacademie Hovo Groningen met een volledig nieuwe cursus over de sociale intelligentie van dieren. De lokatie zal de Rijksuniversiteit Groningen zijn of de afdeling in Haren (onder Groningen). De cursus zal plaatsvinden op de dinsdagmiddag, van 13.00 tot 15.00 uur. De data van de 4 colleges zijn 28 juni, 5, 12 en 19 juli.

Omschrijving cursus:

In de wetenschap vindt de afgelopen decennia veel nieuw onderzoek plaats naar de sociale intelligentie van dieren. Men dacht vroeger dat dieren niet in staat waren om te denken in termen van ‘een ander’. Sinds de cognitieve revolutie uit de jaren ’70 van de vorige eeuw is dat beeld echter veranderd en zien we nu allerlei boeiende studies plaatsvinden die aangeven dat de sociale intelligentie van dieren behoorlijk groot is. In deze cursus behandelen we deze onderzoeken. We beginnen bij zelfbewustzijn: in hoeverre is een dier in staat zichzelf te onderscheiden van de rest van de wereld? En waaraan herkennen dieren elkaar als individu? Dan behandelen we onderzoek op het gebied van sociaal leren: hoe leert een dier door de sociale observatie van een ander? Zijn ze zelfs in staat om de handelingen van een ander te imiteren? Vervolgens gaan we in op de vele nieuwe onderzoeken op het gebied van Theory of Mind: in hoeverre is een dier in staat een ander mentale toestanden zoals zien, horen en weten toe te schrijven? De meningen van wetenschappers lopen hierover uiteen, want mogelijk snapt een dier niets van de mentale toestanden van een ander en heeft het alleen regels geleerd op basis van het lezen van gedrag van een ander. We eindigen de cursus met de vraag in hoeverre dieren ook de gevoelsmatige toestanden van een ander begrijpen en of we dan ook vormen van empathisch gedrag bij dieren aantreffen. Na deze cursus bent U op de hoogte van de belangrijkste vraagstukken en ontdekkingen op het gebied van de sociale intelligentie van dieren.

Een gaai, behorend tot de familie van de kraaiachtigen.

Allerlei dieren zullen aan bod komen tijdens de cursus, met een focus op de diersoorten waarvan de sociale intelligentie het meest onderzocht wordt: grote mensapen, dolfijnen, olifanten, honden, ratten en kraaiachtigen.

Indeling in colleges:

College 1. Zelfbewustzijn en herkenning van individuen.

Om enig begrip van de ander te kunnen hebben moet een dier onderscheid kunnen maken tussen zichzelf en de rest van de wereld. In dit college behandelen we het wetenschappelijk onderzoek naar zelfbewustzijn bij dieren. Aan bod komen de spiegelproeven en onderzoek naar metacognitie bij dieren. Vervolgens kijken we naar de herkenning van individuen door dieren. Hoe onderscheiden dieren hen bekende individuen en hoe lang blijven ze zich deze dieren nog herinneren?

College 2. Sociaal leren, cultuur en samenwerking.

Aziatische olifant moeder en kalf

In dit college bekijken we wat dieren leren door sociale observatie van een ander. We behandelen welke dieren in staat zijn tot het imiteren van de handelingen van een ander. Ook gaan we in op de vraag of dieren ook cultuur hebben, in de zin dat er specifieke gedragstradities bestaan bij verschillende geografisch gescheiden groepen dieren? En wat zien we aan samenwerking bij dieren? Welke dieren maken coalities en allianties met groepsgenoten? En is er sprake van een echte arbeidsverdeling bij bv. de gezamenlijke jacht?

College 3. Theory of Mind: Toeschrijven van mentale toestanden aan een ander.

In dit derde college behandelen we het recentelijk opgekomen onderzoeksveld van Theory of Mind bij dieren: in hoeverre schrijven dieren elkaar mentale toestanden toe? Letten dieren op wat een ander kan zien of horen? Begrijpen ze de doelen, intenties en verlangens van een ander? Bedriegen dieren elkaar? En hebben ze door wat een ander weet of niet weet?

College 4. Empathie.

800px-Chimpanzees_in_Uganda_(5984913059) In het laatste college gaan we dan in op de vraag of dieren ook de gevoelsmatige en emotionele toestanden van een ander begrijpen en in hoeverre we kunnen spreken van empathie bij dieren. Welke dieren helpen elkaar in nood? Welke dieren troosten een gestresste soortgenoot? En kunnen we ook spreken van rouw bij dieren als een dierbare is overleden?

Praktische informatie: De prijs voor deelname aan deze cursus is 85 euro. De inschrijving is nu geopend. Klik hier om naar de webpagina te gaan waar men zich kan inschrijven. De uiterste inschrijvingsdatum is 14 juni 2016.

Najaarscursus “Communicatie en taal bij dieren” voor Hovo Amsterdam

Bij Hovo Amsterdam aan de Vrije Universiteit Amsterdam zal Esteban Rivas in oktober de cursus “Communicatie en taal bij dieren. Recente ontwikkelingen in wetenschappelijk onderzoek” geven, waarin hij de wetenschappelijke stand van zaken zal bespreken over de natuurlijke communicatie van allerlei dieren en de resultaten die uit taalonderzoek met verschillende dieren zijn voortgekomen. De cursus zal plaatsvinden op de woensdagmiddag, van 13.30 tot 16.00 uur. De data van de 4 colleges zijn als volgt: 5, 12, 19 en 26 oktober.

Omschrijving cursus:

Vogels zingen, honden blaffen en kikkers kwaken: overal communiceren dieren. In het dierenrijk vindt communicatie op allerlei manieren plaats. Op een gegeven moment in de evolutie heeft dierlijke communicatie zich ontwikkeld tot menselijke taal. De vraag die wetenschappers en filosofen al lange tijd bezig houdt, is of de mens daarbij een eenzame positie heeft als het enige wezen met taal. Vanaf begin twintigste eeuw is er veel onderzoek gedaan waarbij werd getracht om allerlei dieren (delen van) de menselijke taal aan te leren. Daarnaast is men steeds verder gekomen in het onderzoek naar de natuurlijke communicatie van dieren. Recent onderzoek onder allerlei diersoorten heeft inmiddels een schat aan inzichten over communicatie en taal bij dieren opgeleverd. Deze cursus biedt u een breed overzicht, waarbij op kritische wijze het communicatie- en taalonderzoek met dieren wordt behandeld. Na deze cursus heeft u een nieuwe kijk op hoe dieren communiceren en heeft u inzicht in de vraag in hoeverre we van taal kunnen spreken. Naast verrassende inzichten in de dieren om ons heen krijgt u ook een beeld van de soms hoog oplopende controverses op dit gebied.

De chimpansee Tatu maakt het gebaar voor BLACK

Indeling in colleges:

College 1. Communicatie en menselijke taal.

Waaruit bestaat menselijke taal? Is dierlijke communicatie alleen een uiting van emoties, of verwijzen dieren ook naar externe zaken in de wereld?

College 2. Taalonderzoek met grote mensapen.

Wat zijn de resultaten van allerlei, vaak controversiële onderzoeken, waarin is geprobeerd mensapen woorden, gebaren of geometrische symbolen te leren? Ook het onderzoek van de docent komt aan bod.

College 3. Communicatie- en taalonderzoek met vogels.

Solsort copy Vogels hebben allerlei roepen met verschillende functies. Hoe herkent u deze? Daarnaast zingen veel vogels liederen. Wat zijn hier de overeenkomsten met taal? En wat zijn de resultaten van het taalonderzoek met de papegaai Alex?

College 4. Communicatie- en taalonderzoek met dolfijnen, zeeleeuwen en honden.

Wat zijn de resultaten van het taalonderzoek met dolfijnen en zeeleeuwen? Welke dieren snappen onze menselijke communicatieve signalen, zoals wijzen en blikrichting? En we eindigen met taalonderzoek met honden: hoeveel menselijke woorden kunnen honden begrijpen?

Praktische informatie: De prijs voor deelname aan deze cursus is 105 euro. Klik hier om naar de webpagina te gaan waar men zich kan inschrijven. De uiterste inschrijvingsdatum is 29 september 2016.

Tot ziens dit jaar in Groningen en Amsterdam!

Cursus “De intelligentie van dieren” april 2016

december 12, 2015 door estebanrivas

In april 2016 organiseert het Instituut voor Dieren in Filosofie en Wetenschap weer de cursus over de intelligentie van alle dieren. In 4 cursusdagen op de zaterdag zal aan de Vrije Universiteit Amsterdam een up to date overzicht gegeven worden van het wetenschappelijke onderzoek naar de intelligentie of cognitie van dieren.

Beschrijving cursus:

Het paard Slimme Hans, begin 20e eeuw Berlijn.

De intelligentie of cognitie van dieren houdt de wetenschap al lange tijd bezig. Zo was Charles Darwin van mening dat veel dieren een behoorlijke intelligentie hebben en zag hij een continuïteit in de mentale vermogens tussen mensen en andere dieren. De wetenschappelijke studie van dierlijke intelligentie heeft ook een onstuimige geschiedenis gehad. Men begon met onbetrouwbare anekdotes en maakte zich geregeld schuldig aan antropomorfisme: het toeschrijven van menselijke eigenschappen aan andere dieren. Daarna domineerde het behaviorisme de discussie met de stelling dat mentale vermogens niet wetenschappelijk te bestuderen zijn. Sinds de cognitieve revolutie in de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw heeft het onderzoek naar de cognitie van dieren een hoge vlucht genomen en zijn er allerlei opzienbarende ontdekkingen gedaan over de intelligentie van allerlei dieren. Zo blijken honden uit te blinken in sociale intelligentie. De grote mensapen delen veel van onze cognitieve vermogens en hebben bijvoorbeeld een behoorlijk begrip van de waarneming, intenties en kennis van een ander. Onder de vogels blijken met name de kraaiachtigen en papegaaiachtigen slimme dieren te zijn die goed zijn in het oplossen van allerlei problemen. Maar ook over allerlei andere dieren die we vroeger als domme wezens zagen wordt door onderzoek steeds meer bekend. In deze cursus gaan we in op al het onderzoek naar de intelligentie van dieren en krijgt U een goede kennismaking met dit onderzoeksgebied. Per cursusdag worden andere aspecten van intelligentie behandeld en zal een up-to-date overzicht worden gegeven van de resultaten van het onderzoek op die gebieden. De cursus zal U een heel ander beeld geven van waar dieren qua intelligentie toe in staat zijn en zal U met andere ogen laten kijken naar de dieren met wie we de aarde delen. Essentiële kennis voor iedereen die van dieren houdt.

Programma cursus

De cursus bestaat uit de volgende 4 cursusdagen.

Cursusdag 1. Zaterdag 9 april 2016.

Onderwerpen: Geschiedenis van het denken over en het onderzoek naar dierlijke intelligentie. Symbolen en taalonderzoek. Cognitie in communicatie.

De chimpansee Tatu maakt het gebaar voor BLACK.

Omschrijving: Hoe heeft men in de loop van de geschiedenis gekeken naar de intelligentie van dieren? Van Aristoteles tot Descartes, Darwin, het behaviorisme en de cognitieve revolutie. Introductie van de belangrijkste onderzoeksinstituten waar het onderzoek naar de intelligentie van dieren plaatsvindt. Vervolgens behandelen we het taalonderzoek met allerlei dieren, aangezien dit type onderzoek mede de cognitieve revolutie heeft ingeleid en de wetenschap veel heeft geleerd over de mentale vermogens van dieren. Aan bod komt het taalonderzoek met grote mensapen: gesproken taal experimenten, gebarentaalonderzoek en experimenten met geometrische symbolen of lexigrammen (inclusief het eigen onderzoek van dr. Rivas met gebarende mensapen). De belangrijke les van het paard Slimme Hans. Taalonderzoek met dolfijnen, zeeleeuwen en grijze roodstaartpapegaaien. Taalonderzoek met honden: hoeveel menselijke woorden kan een hond begrijpen? Daarnaast behandelen we nieuw onderzoek op het gebied van communicatie: Wat zien we aan cognitie in de natuurlijke communicatie van dieren? Overdracht van informatie in de alarmkreten van allerlei dieren. Bijendansen, waarmee honingbijen elkaar geschikte voedsellokaties doorgeven.

Cursusdag 2. Zaterdag 16 april 2016.

Onderwerpen: De relatie tussen hersenen en cognitie. Basale intelligentie: Object permanentie. Concepten. Cognitie over relaties tussen objecten. Geheugen. Herkennen van individuen. Zelfbewustzijn.

Een gaai, behorend tot de familie van de kraaiachtigen.

Omschrijving: Wat voor relatie bestaat er tussen hersenen en cognitie? Zijn dieren met grotere hersenen ook meer intelligent? Basale intelligentie: Welke dieren hebben het besef dat een object of een persoon blijft bestaan, ook als die even niet meer waarneembaar is? Kunnen dieren als duiven concepten vormen van “mens” en “duif”? Wat voor cognitie over de relaties tussen verschillende objecten zien we bij dieren? Welke dieren zijn in staat om te zien welke voorwerpen hetzelfde zijn of juist verschillend? Hebben ze een concept van “groter” of “kleiner”? Hoe goed is het geheugen van dieren? En hoe groot is het lange termijn geheugen van dieren? Kunnen ze bekende dieren jaren of zelfs tientallen jaren later nog herkennen? Kunnen kraaien zich herinneren welke mens hen jaren geleden ving om hen te ringen? Hoe herkennen dieren gezichten en individuen? En is er ook sprake van een episodisch geheugen bij dieren, waarbij ze zich specifieke gebeurtenissen kunnen herinneren? En wat zien we aan anticipatie en het maken van plannen voor de toekomst bij dieren? Zelfbewustzijn: Wat zijn basale vormen van zelfbewustzijn? Welke dieren zijn in staat zichzelf te herkennen in spiegels?

Cursusdag 3. Zaterdag 23 april 2016.

Onderwerpen: Quantitatieve cognitie: hoeveelheden onderscheiden en tellen. Ruimtelijke cognitie. Causale cognitie op fysiek gebied. Werktuigen: gebruik en constructie. Sociaal leren, imitatie en cultuur.

Moeder en kalf Aziatische olifant.

Omschrijving: Welke dieren kunnen verschillende hoeveelheden van elkaar onderscheiden? Kunnen ze tellen? En hoe is de tijdperceptie van dieren? Ruimtelijke cognitie: Hebben dieren een cognitieve kaart van de fysieke omgeving in hun hoofd? Wat zijn hun navigatievermogens en kunnen ze efficient reizen? Hoe groot is het ruimtelijke geheugen van grote mensapen en voedsel verbergende vogels? Causale cognitie: Wat snappen dieren van natuurkundige wetten en de oorzakelijke verbanden op fysiek gebied? Weten ze bv. aan welk touw ze moeten trekken om voedsel binnen te halen? Hoe goed zijn ze in het oplossen van problemen en hebben ze inzicht in hoe ze voedsel uit ingewikkelde apparaten moeten halen? Welke dieren maken werktuigen en hoe gebruiken ze die? Hoe leren dieren van elkaar door elkaar te observeren? Welke dieren zijn in staat tot het imiteren van een ander? En kunnen we bij dieren ook spreken van cultuur, de overdracht van specifieke gedragstradities bij geografisch gescheiden groepen?

Cursusdag 4. Zaterdag 30 april 2016.

Omschrijving: Hoe groot is de sociale intelligentie van dieren? Welke dieren hebben een begrip van de visuele of auditieve waarneming van een ander? Volgen ze de blik van een ander? Letten ze er bij communicatie op dat de ander hen kan zien of horen? Houden ze ook rekening met de kennis van een ander, wat een ander wel of niet kan weten? Letten kraaiachtigen erop of anderen hen kunnen zien als ze hun voedsel verbergen? Snappen dieren de intenties of doelen van een ander? En kunnen dieren elkaar dingen leren en hebben ze daarin een begrip van een gebrek aan kennis bij de ander? Hoe goed zijn dieren in het begrijpen van onze menselijke communicatieve signalen zoals wijzen en blikrichting? Kunnen dieren elkaar bedriegen? En zijn ze in staat tot empathie: het zich kunnen verplaatsen in een ander? Welke dieren helpen elkaar, verzoenen en troosten elkaar na een conflict en vertonen prosociaal of altruïstisch gedrag? En wat zien we aan rouw bij dieren na het overlijden van een dierbare?

Welke dieren komen aan bod in de cursus?

Prairiehonden.

Primaten: grote mensapen en allerlei andere apen. Andere zoogdieren: honden, katten, paarden, schapen, varkens, geiten, ratten, prairiehonden, dolfijnen, zeeleeuwen, olifanten. Vogels: zangvogels, duiven, papegaaiachtigen: grijze roodstaartpapegaaien, kaketoe’s en kea’s, kraaiachtigen: raven, kraaien, gaaien en roeken. Met reptielen, amfibieen en vissen is nog maar weinig intelligentie-onderzoek uitgevoerd, maar de studies die plaatsvinden zullen behandeld worden. En tenslotte ongewervelde dieren: koppotigen als octopussen en inktvissen, insecten als honingbijen, wespen, fruitvliegjes en mieren.

Geen cursusboek

Bij deze cursus zullen we niet werken met een specifiek cursusboek, aangezien er op dit moment geen geschikte boeken bestaan die een compleet en up-to-date overzicht geven van de intelligentie van alle dieren. Wel zullen er per cursusdag gerichte literatuurverwijzingen worden gegeven.

Cursusdagen zijn afzonderlijk te volgen

Aangezien het lastig kan zijn om de mogelijkheid te hebben om aan alle 4 de cursusdagen achterelkaar deel te nemen, is de cursus zo ingericht dat iedere cursusdag afzonderlijk te volgen is. Deze cursus zal een paar keer per jaar worden gegeven. Zo kan men 1 of meerdere cursusdagen bij deze aankomende cursus in april volgen en later in het jaar deelnemen aan de ontbrekende cursusdagen. Ook kan men naar keuze alleen die cursusdagen volgen over die onderwerpen waar men in geïnteresseerd is.

Koolmees

Voor wie? De cursus is bedoeld voor iedereen die geïnteresseerd is in de intelligentie van dieren, of men nu wel of niet zelf een huishouden deelt met een dier. Daarnaast is deze zeer geschikt voor mensen die professioneel met dieren werken. Een specifieke vooropleiding is niet vereist. Wel is het handig als men passief Engels kan begrijpen, aangezien niet alle filmpjes die zullen worden getoond ondertiteld zijn.

Certificaat Instituut. Alle deelnemers krijgen na afloop een persoonlijk certificaat van deelname van het Instituut voor Dieren in Filosofie en Wetenschap. Mensen die niet aan de hele cursus deelnemen, maar aan 1 of meerdere afzonderlijke cursusdagen krijgen een deelcertificaat.

Kosten. Deelname aan de volledige cursus kost 200 euro. Deelname aan een afzonderlijke cursusdag kost 50 euro per cursusdag.

Korting voor minder draagkrachtigen. Voor minder draagkrachtigen bestaat er een korting. Op vertoon van een studentenkaart (van alle opleidingen) of een Stadspas (of equivalente kaart van andere gemeenten dan Amsterdam) betaalt men 100 euro voor de volledige cursus of 25 euro per afzonderlijke cursusdag.

Tijden. Elke cursusdag duurt 5 uur en begint om 11.30 en eindigt om 16.30 uur. De cursus wordt zonder lunch gegeven.

Cursus “De intelligentie van dieren” november 2015

september 17, 2015 door estebanrivas

Het laatste educatieve evenement dat het Instituut voor Dieren in Filosofie en Wetenschap in 2015 organiseert is de cursus over de intelligentie van alle dieren. In 4 cursusdagen in november zal aan de Vrije Universiteit Amsterdam een up to date overzicht gegeven worden van het wetenschappelijke onderzoek naar de intelligentie of cognitie van dieren.

Beschrijving cursus:

Het paard Slimme Hans, begin 20e eeuw Berlijn.

De intelligentie of cognitie van dieren houdt de wetenschap al lange tijd bezig. Zo was Charles Darwin van mening dat veel dieren een behoorlijke intelligentie hebben en zag hij een continuïteit in de mentale vermogens tussen mensen en andere dieren. De wetenschappelijke studie van dierlijke intelligentie heeft ook een onstuimige geschiedenis gehad. Men begon met onbetrouwbare anekdotes en maakte zich geregeld schuldig aan antropomorfisme: het toeschrijven van menselijke eigenschappen aan andere dieren. Daarna domineerde het behaviorisme de discussie met de stelling dat mentale vermogens niet wetenschappelijk te bestuderen zijn. Sinds de cognitieve revolutie in de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw heeft het onderzoek naar de cognitie van dieren een hoge vlucht genomen en zijn er allerlei opzienbarende ontdekkingen gedaan over de intelligentie van allerlei dieren. Zo blijken honden uit te blinken in sociale intelligentie. De grote mensapen delen veel van onze cognitieve vermogens en hebben bijvoorbeeld een behoorlijk begrip van de waarneming, intenties en kennis van een ander. Onder de vogels blijken met name de kraaiachtigen en papegaaiachtigen slimme dieren te zijn die goed zijn in het oplossen van allerlei problemen. Maar ook over allerlei andere dieren die we vroeger als domme wezens zagen wordt door onderzoek steeds meer bekend. In deze cursus gaan we uitgebreid in op al het onderzoek naar de intelligentie van dieren. Per cursusdag worden andere aspecten van intelligentie behandeld en zal een up-to-date overzicht worden gegeven van de resultaten van het onderzoek op die gebieden. De cursus zal U een heel ander beeld geven van waar dieren qua intelligentie toe in staat zijn en zal U met andere ogen laten kijken naar de dieren met wie we de aarde delen. Essentiële kennis voor iedereen die van dieren houdt.

Programma cursus

De cursus bestaat uit de volgende 4 cursusdagen.

Cursusdag 1. Zaterdag 7 november 2015.

Onderwerpen: Geschiedenis van het denken over en het onderzoek naar dierlijke intelligentie. Cognitie in communicatie. Symbolen en taalonderzoek.

De chimpansee Tatu maakt het gebaar voor BLACK

Omschrijving: Hoe heeft men in de loop van de geschiedenis gekeken naar de intelligentie van dieren? Van Aristoteles tot Descartes, Darwin, het behaviorisme en de cognitieve revolutie. Introductie van de belangrijkste onderzoeksinstituten waar het onderzoek naar de intelligentie van dieren plaatsvindt. Wat zien we aan cognitie in de natuurlijke communicatie van dieren? Informatie overdracht in de alarmkreten van allerlei dieren. Bijendansen, waarmee honingbijen elkaar geschikte voedsellokaties doorgeven. Taalonderzoek met grote mensapen: gesproken taal experimenten, gebarentaalonderzoek en experimenten met geometrische symbolen of lexigrammen (inclusief het eigen onderzoek van dr. Rivas met gebarende mensapen). Het paard Slimme Hans. Taalonderzoek met dolfijnen, zeeleeuwen en grijze roodstaartpapegaaien. Taalonderzoek met honden: hoeveel menselijke woorden kan een hond begrijpen?

Cursusdag 2. Zaterdag 14 november 2015.

Een gaai, behorend tot de familie van de kraaiachtigen.

Cursusdag 3. Zaterdag 21 november 2015.

Aziatische olifant moeder en kalf

Omschrijving: Welke dieren kunnen verschillende hoeveelheden van elkaar onderscheiden? Kunnen ze tellen? Ruimtelijke cognitie: Hebben dieren een cognitieve kaart van de fysieke omgeving in hun hoofd? Wat zijn hun navigatievermogens en kunnen ze efficient reizen? Hoe groot is het ruimtelijke geheugen van grote mensapen en voedsel verbergende vogels? Causale cognitie: Wat snappen dieren van natuurkundige wetten en de oorzakelijke verbanden op fysiek gebied? Weten ze bv. aan welk touw ze moeten trekken om voedsel binnen te halen? Hoe goed zijn ze in het oplossen van problemen en hebben ze inzicht in hoe ze voedsel uit ingewikkelde apparaten moeten halen? Welke dieren maken werktuigen en hoe gebruiken ze die? Hoe leren dieren van elkaar door elkaar te observeren? Welke dieren zijn in staat tot het imiteren van een ander? En kunnen we bij dieren ook spreken van cultuur, de overdracht van specifieke gedragstradities bij geografisch gescheiden groepen?

Cursusdag 4. Zaterdag 28 november 2015.

Onderwerpen: Sociale intelligentie. Theory of Mind: Begrip van het visuele/auditieve perspectief van een ander. Begrip van de intenties en kennis van een ander. Begrip van menselijke communicatieve signalen. Bedrog, empathie, altruïsme en rouw.
Omschrijving: Hoe groot is de sociale intelligentie van dieren? Welke dieren hebben een begrip van de visuele of auditieve waarneming van een ander? Volgen ze de blik van een ander? Letten ze er bij communicatie op dat de ander hen kan zien of horen? Houden ze ook rekening met de kennis van een ander, wat een ander wel of niet kan weten? Letten kraaiachtigen erop of anderen hen kunnen zien als ze hun voedsel verbergen? Snappen dieren de intenties of doelen van een ander? En kunnen dieren elkaar dingen leren en hebben ze daarin een begrip van een gebrek aan kennis bij de ander? Hoe goed zijn dieren in het begrijpen van onze menselijke communicatieve signalen zoals wijzen en blikrichting? Welke dieren wijzen zelf ook? Kunnen dieren elkaar bedriegen? En zijn ze in staat tot empathie: het zich kunnen verplaatsen in een ander? Welke dieren helpen elkaar, verzoenen en troosten elkaar na een conflict en vertonen altruïstisch gedrag? Hebben dieren een gevoel voor rechtvaardigheid en eerlijke verdeling? En wat zien we aan rouw bij dieren na het overlijden van een dierbare?

Welke dieren komen aan bod in de cursus?

Hoe slim zijn honden eigenlijk?

Geen cursusboek

Cursusdagen zijn afzonderlijk te volgen

Aangezien het lastig kan zijn om de mogelijkheid te hebben om aan alle 4 de cursusdagen achterelkaar deel te nemen, is de cursus zo ingericht dat iedere cursusdag afzonderlijk te volgen is. De cursus zal vanaf 2015 een paar keer per jaar worden gegeven. Zo kan men 1 of meerdere cursusdagen bij deze aankomende cursus in november volgen en in 2016 deelnemen aan de ontbrekende cursusdagen. Ook kan men naar keuze alleen die cursusdagen volgen over die onderwerpen waar men in geïnteresseerd is.

Zangvogels zingen liederen, maar hebben ook allerlei roepen waarmee ze communiceren.

Kosten. Deelname aan de volledige cursus kost 200 euro. Deelname aan een afzonderlijke cursusdag kost 50 euro per cursusdag. Studenten met een studentenkaart betalen 100 euro voor de hele cursus of 25 euro per cursusdag.

Tijden. Elke cursusdag duurt 5 uur en begint om 11.30 en eindigt om 16.30 uur. De cursus wordt zonder lunch gegeven.

Programma September en Oktober 2015

augustus 5, 2015 door estebanrivas

Het Instituut voor Dieren in Filosofie en Wetenschap organiseert in september en oktober weer een interessant programma over de intelligentie, het bewustzijn, de gevoelens en emoties van dieren. Hieronder vindt U het overzicht, met links naar verdere informatie over de betreffende evenementen. Alle evenementen vinden plaats op de zaterdag en worden gehouden in het Hoofdgebouw van de Vrije Universiteit Amsterdam. Het programma staat open voor iedere belangstellende die diens kennis over dieren wil vergroten.

CURSUS “DE INTELLIGENTIE VAN HONDEN”

Voor de laatste keer dit jaar zal begin september de cursus “De intelligentie van honden” worden georganiseerd voor iedereen die meer wil weten over de intelligentie van honden. Tijdens deze cursus gaan we uitgebreid in op alle recente en boeiende studies naar de intelligentie of cognitie van honden. Van sociale tot fysieke intelligentie. Als cursusboek gebruiken we De wijsheid van honden van dr. Brian Hare. De cursus bestaat uit 2 cursusdagen en vindt plaats op zaterdagen 5 en 12 september 2015. De cursusdagen beginnen om 11.30 en eindigen om 16.30 uur. Kosten bedragen 100 euro voor de volledige cursus van 2 dagen of 50 euro per afzonderlijke cursusdag. Studenten met studentenkaart betalen 50 euro voor de volledige cursus of 25 euro per afzonderlijke cursusdag. Klik hier voor meer informatie over de inhoud van de cursus en hoe U zich kunt aanmelden.

DIERLIJKE HERFSTLEZINGEN

Eind september en in oktober worden er drie Dierlijke Herfstlezingen georganiseerd. De lezingen gaan over de volgende onderwerpen.

Zaterdag 26 september 2015: Bewustzijn en emoties bij dieren. Een overzicht van de discussie over bewustzijn bij dieren en van wetenschappelijk hersenen- en gedragsonderzoek m.b.t. gevoelens en emoties bij dieren.

Zaterdag 10 oktober 2015: Theory of Mind en empathie bij dieren. Wat snappen honden en andere dieren van de mentale toestanden van een ander, zoals zien, horen en weten? En wat zien we aan empathie en prosociaal gedrag bij honden en andere dieren?

Zaterdag 17 oktober 2015: Inleiding tot de dierethiek. Introductie tot de belangrijkste stromingen in de dierethiek: hoe moeten we met andere dieren omgaan?

De Dierlijke Herfstlezingen worden gegeven op een zaterdagmiddag, van 12.30 tot 15.30 uur. Kosten voor deelname zijn 40 euro per lezing en 20 euro voor studenten met een studentenkaart. Klik hier voor meer informatie over de inhoud van de Dierlijke Herfstlezingen en hoe U zich kunt aanmelden.

KINDERCOLLEGE “DIEREN KUNNEN OOK DENKEN EN VOELEN”

Op zaterdag 3 oktober 2015, de dag vóor Dierendag, zal voor de derde keer een speciaal college worden georganiseerd voor kinderen in de leeftijd van 8 t/m 12 jaar met volwassen begeleiding. De titel is “Dieren kunnen ook denken en voelen” en bestaat uit een vrolijk overzicht van wat de wetenschap allemaal heeft ontdekt over de intelligentie en het gevoelsleven van alle dieren. Van de slimheid van honden tot de emoties in de gezichtsuitdrukkingen van mensapen. Het college begint om 12.30 en eindigt om 14.30 uur. Kosten voor deelname zijn 7,50 euro per kind en 12,50 euro per volwassene. Klik hier voor meer informatie over het kindercollege en om U aan te melden.

Cursussen voor mensen van 50 jaar en ouder

Psycholoog en filosoof dr. Esteban Rivas geeft dit najaar ook nog 3 cursussen voor het Hoger Onderwijs Voor Ouderen (HOVO) aan universiteiten op verschillende locaties in het land. Let op: Alleen mensen van 50 jaar en ouder kunnen zich hiervoor inschrijven.

Voor Hovo Leeuwarden zal dr. Rivas de uitgebreide cursus “De wetenschappelijke studie naar de cognitie van dieren. Van slimme vogels en knappe apen” geven, waarbij U een overzicht zult krijgen van meer dan 100 jaar onderzoek naar de intelligentie van alle dieren, van ongewervelden, honden, katten tot en met mensapen. Deze cursus vindt plaats in 8 colleges op de donderdagmiddag, van 24 september t/m 19 november.

Voor Hovo Alkmaar zal Esteban Rivas de cursus “De intelligentie van honden” geven in 4 colleges op de dinsdagmiddag, van 6 oktober t/m 3 november.

Voor Hovo Brabant lokatie Eindhoven zal hij ook de cursus “De intelligentie van honden” geven, daar in 5 colleges, ook op de dinsdagmiddag, van 17 november t/m 15 december.

Klik hier voor meer informatie over deze Hovo cursussen en hoe U zicht daarvoor kunt aanmelden.

Tot ziens deze Herfst!

Programma Januari t/m Maart 2015

december 15, 2014 door estebanrivas

Het Instituut voor Dieren in Filosofie en Wetenschap heeft een uitgebreid programma voor de eerste drie maanden van 2015. Hieronder vindt U het overzicht, met links naar verdere informatie over de betreffende evenementen. Alle evenementen vinden plaats aan de Vrije Universiteit Amsterdam en staan open voor iedere belangstellende die diens kennis over dieren wil vergroten.

DIERLIJKE WINTERLEZINGEN

In januari 2015 worden er vier Dierlijke Winterlezingen georganiseerd. De vier lezingen gaan over de volgende onderwerpen.

Zaterdag 10 januari 2015: Recent onderzoek naar de intelligentie van honden. Een up-to-date overzicht van de boeiende nieuwe studies naar de sociale en fysieke intelligentie van honden.

Zaterdag 17 januari 2015: De intelligentie van vogels. Een volledig nieuwe lezing met een up-to-date overzicht van al het intelligentie-onderzoek met vogels, van duiven en zangvogels tot papegaaiachtigen en kraaiachtigen.

Zaterdag 24 januari 2015: Bewustzijn en emoties bij dieren. Een overzicht van de discussie over bewustzijn bij dieren en van wetenschappelijk hersenen- en gedragsonderzoek m.b.t. gevoelens en emoties bij dieren.

Zaterdag 31 januari 2015: Inleiding tot de dierethiek. Introductie tot de belangrijkste stromingen in de dierethiek: hoe moeten we met andere dieren omgaan?

De Dierlijke Winterlezingen worden gegeven op een zaterdagmiddag, van 12.30 tot 15.30 uur. Kosten voor deelname zijn 30 euro per lezing en 15 euro voor studenten met een studentenkaart. Klik hier voor meer informatie over de inhoud van de Dierlijke Winterlezingen en hoe U zich kunt aanmelden.

CURSUS “DE INTELLIGENTIE VAN HONDEN”

Na grote belangstelling voor de cursus “De intelligentie van honden” afgelopen september, wordt deze cursus opnieuw gegeven voor iedereen die meer wil weten over de intelligentie van honden. Tijdens deze cursus gaan we uitgebreid in op alle recente en boeiende studies naar de intelligentie of cognitie van honden. Van sociale tot fysieke intelligentie. Als cursusboek gebruiken we “De wijsheid van honden” van Brian Hare. De cursus bestaat uit 2 cursusdagen en vindt plaats op zaterdagen 14 en 21 februari 2015. De cursusdagen beginnen om 11.30 en eindigen om 16.30 uur. Kosten bedragen 100 euro voor de volledige cursus van 2 dagen of 50 euro per afzonderlijke cursusdag. Studenten met studentenkaart betalen 50 euro voor de volledige cursus of 25 euro per afzonderlijke cursusdag. Klik hier voor meer informatie over de inhoud van de cursus en hoe U zich kunt aanmelden.

KINDERCOLLEGE “DIEREN KUNNEN OOK DENKEN EN VOELEN”

Op zaterdag 28 februari 2015 zal voor de tweede keer een speciaal college worden georganiseerd voor kinderen in de leeftijd van 8 t/m 12 jaar met volwassen begeleiding. De titel is “Dieren kunnen ook denken en voelen” en bestaat uit een vrolijk overzicht van wat de wetenschap allemaal heeft ontdekt over de intelligentie en het gevoelsleven van alle dieren. Van de slimheid van honden tot de emoties in de gezichtsuitdrukkingen van mensapen. Het college begint om 12.30 en eindigt om 14.30 uur. Kosten voor deelname zijn 7,50 euro per kind en 12,50 euro per volwassene. Klik hier voor meer informatie over het kindercollege en om U aan te melden.

CURSUS “DE INTELLIGENTIE VAN DIEREN”

Op 4 zaterdagen in maart 2015 vindt een gloednieuwe cursus plaats over de intelligentie van alle dieren, van ongewervelden, kraaiachtigen, honden en katten tot en met apen. De cursus bestaat uit 4 cursusdagen die ook afzonderlijk gevolgd kunnen worden. Het programma:

Zaterdag 7 maart 2015. Cursusdag 1. Geschiedenis van het denken over en het onderzoek naar dierlijke intelligentie. Cognitie in communicatie. Symbolen en taalonderzoek.

Zaterdag 14 maart 2015. Cursusdag 2. De relatie tussen hersenen en cognitie. Basale intelligentie: Object permanentie. Concepten. Cognitie over relaties tussen objecten. Geheugen. Herkennen van individuen. Zelfbewustzijn.

Zaterdag 21 maart 2015. Cursusdag 3. Quantitatieve cognitie: hoeveelheden onderscheiden en tellen. Ruimtelijke cognitie. Causale cognitie op fysiek gebied. Werktuigen: gebruik en constructie. Sociaal leren, imitatie en cultuur.

Zaterdag 28 maart 2015. Cursusdag 4. Sociale intelligentie. Begrip van het visuele/auditieve perspectief van een ander. Begrip van de intenties en kennis van een ander. Begrip van menselijke communicatieve signalen. Bedrog, empathie, altruïsme en rouw.

Elke cursusdag begint om 11.30 en eindigt om 16.30 uur. Kosten voor deelname zijn 200 euro voor de volledige cursus of 50 euro per afzonderlijke cursusdag. Studenten met een studentenkaart betalen 100 euro voor de hele cursus of 25 euro per afzonderlijke cursusdag. Klik hier voor meer informatie over de inhoud van de cursus en om U aan te melden.

Tot ziens in Amsterdam in 2015!

Hovo-cursus over de intelligentie van alle dieren

augustus 13, 2014 door estebanrivas

In oktober en november geeft psycholoog en filosoof dr. Esteban Rivas een cursus van 8 colleges over de intelligentie van dieren voor Hovo Rotterdam en Hovo Brabant (lokatie Tilburg). Na de succesvolle cursus “Communicatie en taal bij dieren” van de afgelopen jaren en het recente Kindercollege “Dieren kunnen ook denken en voelen,” keert Rivas deze herfst weer terug bij het Hoger Onderwijs Voor Ouderen (dus alleen voor mensen van 50 jaar en ouder) met een volledig nieuwe cursus. De cursus heeft als titel Intelligente dieren: Een wetenschappelijke studie naar de cognitie van dieren. In deze cursus zal Rivas een overzicht geven van de ontdekkingen over de intelligentie van alle dieren uit inmiddels meer dan 100 jaar wetenschappelijk onderzoek.

Beschrijving van de cursus: De intelligentie of cognitie van dieren houdt de wetenschap al lange tijd bezig. Zo was Charles Darwin van mening dat veel dieren een behoorlijke intelligentie hebben en zag hij een continuïteit in mentale vermogens tussen mensen en andere dieren. De wetenschappelijke studie van dierlijke cognitieve vermogens heeft ook een onstuimige geschiedenis gehad. Men begon met onbetrouwbare anekdotes en maakte zich geregeld schuldig aan antropomorfisme: het toeschrijven van menselijke eigenschappen aan andere dieren. Daarna domineerde het behaviorisme de discussie met de stelling dat mentale vermogens niet wetenschappelijk te bestuderen zijn. Sinds de cognitieve revolutie in de jaren ’70 van de vorige eeuw heeft het onderzoek naar de cognitie van dieren een hoge vlucht genomen en zijn er allerlei opzienbarende ontdekkingen gedaan over de intelligentie van allerlei dieren. Zo blijken zelfs bijen en veel andere dieren een grote ruimtelijke kennis te hebben. Honden blinken uit in sociale intelligentie. De grote mensapen delen veel van onze cognitieve vermogens en begrijpen bijvoorbeeld de waarneming, doelen, intenties en kennis van een ander. En met name kraaiachtigen blijken zeer slimme vogels te zijn. In deze cursus gaan we uitgebreid in op de intelligentie van al deze dieren en komt ook onderzoek aan bod naar de cognitie van dolfijnen, olifanten, ratten en gedomesticeerde dieren.

Indeling van de colleges:

College 1. Inleiding. Wat is intelligentie? Geschiedenis denken over en onderzoek naar dierlijke intelligentie. Descartes, Darwin, Romanes, Lloyd Morgan. Behaviorisme. Cognitieve revolutie.
College 2. Basale intelligentie. Object permanentie. Concepten en categorieën. Cognitie over relatie tussen objecten. Analoog denken. Referentie in communicatie. Symbolen en taalonderzoek.
College 3. Geheugen. Zelfbewustzijn: spiegelproeven. Metacognitie. Anticiperen van de toekomst, plannen maken.
College 4. Quantitatieve cognitie: hoeveelheden onderscheiden. Cognitieve kaarten en ruimtelijke kennis. Causale cognitie op fysiek gebied.
College 5. Werktuigen: gebruik en constructie. Sociaal leren, imitatie en cultuur. Samenwerking en allianties.
College 6. Sociale intelligentie: Begrip van het visuele/auditieve perspectief van de ander. Begrip van menselijke communicatieve signalen.
College 7. Begrip van de doelen en intenties van de ander. Begrip van kennis en beliefs van de ander.
College 8. Bedrog. Empathie en altruïsme. Rouw. Theorieën over de evolutie van intelligentie.

Praktische informatie:

Hovo Brabant, lokatie Universiteit Tilburg: In Tilburg zal de cursus worden gegeven op de donderdagmiddag, van 14.45 tot 16.30 uur. De data van de cursus zijn 2, 9, 16 en 30 oktober, en 6, 13, 20 en 27 november. Kosten bedragen 195 euro. Klik hier om naar de site van Hovo Brabant te gaan om U daar in te schrijven. Alleen voor mensen van 50 jaar en ouder.

Hovo Rotterdam, Erasmus Universiteit Rotterdam: In Rotterdam zal de cursus worden gegeven op de dinsdagmiddag, van 13.30 tot 16.00 uur. De data van de cursus zijn 7, 14, 21 en 28 oktober, en 4, 11, 18 en 25 november. Kosten bedragen 240 euro. Klik hier om naar de site van Hovo Rotterdam te gaan om U daar in te schrijven. Alleen voor mensen van 50 jaar en ouder.

Tot ziens deze herfst in Rotterdam of Tilburg!

Cursus “Communicatie en taal bij dieren. Recente ontwikkelingen in wetenschappelijk onderzoek.”

april 8, 2014 door estebanrivas

Het paard Slimme Hans, begin 20e eeuw Berlijn. Hans zou allerlei vragen van mensen kunnen beantwoorden…

Beschrijving: Vogels zingen, honden blaffen en kikkers kwaken: overal communiceren dieren. In het dierenrijk vindt communicatie op allerlei manieren plaats. Op een gegeven moment in de evolutie heeft dierlijke communicatie zich ontwikkeld tot menselijke taal. De vraag die wetenschappers en filosofen al lange tijd bezig houdt, is of de mens daarbij een eenzame positie heeft als het enige wezen met taal. Vanaf begin twintigste eeuw is er veel onderzoek gedaan waarbij werd getracht om allerlei dieren (delen van) de menselijke taal aan te leren. Daarnaast is men steeds verder gekomen in het onderzoek naar de natuurlijke communicatie van dieren. In deze cursus gaan we de stand van zaken behandelen op het gebied van het onderzoek naar communicatie en taal bij dieren. De cursus biedt u een breed overzicht, waarbij op kritische wijze het communicatie- en taalonderzoek met dieren wordt behandeld.

Zaterdag 21 juni: Dag 1.

Communicatie en menselijke taal: Kenmerken en definities. De taalontwikkeling van kinderen. De alarmkreten van meerkatten en prairiehonden. De communicatie en dansen van honingbijen. De zang en roepen van vogels. De natuurlijke communicatie van grote mensapen.

Wat delen deze prairie honden elkaar mee over roofdieren in hun alarmkreten?

Tijdens de eerste dag behandelen we de verschillende vormen van communicatie die er bestaan. Om een goed onderscheid te kunnen maken tussen dierlijke communicatie en menselijke taal, gaan we in op de kenmerken van de menselijke taal. We behandelen de relatie tussen taal en hersenen en bekijken hoe taal zich ontwikkelt bij menselijke kinderen. Ook kijken we naar de interpretatie van dierlijke communicatie: alleen een uiting van passies en emoties, of kunnen dieren ook verwijzen naar verschillende zaken in de wereld? Wat betekenen de alarmkreten van meerkatten en prairiehonden? Ook behandelen we de dansen van honingbijen, waarmee bijen elkaar informatie geven over geschikte voedsellocaties. Vervolgens gaan we in op de communicatie van vogels. Alle vogelsoorten hebben verschillende soorten roepen: om contact te houden, emoties te uiten, alarm te slaan. Hoe herkent U deze roepen? Daarnaast zingen zangvogels, papegaaien en kolibries liederen met een specifieke opbouw en functie, die ze leren van hun ouders. Wat zijn hier de overeenkomsten met menselijke taal? En hoe communiceren onze naaste verwanten, de grote mensapen? In de laatste decennia is veel bekend geworden over de verschillende vormen van communicatie van chimpansees, bonobo’s, gorilla’s en orang-oetans. We behandelen de communicatieve waarde van de gezichtsuitdrukkingen van de grote mensapen, hun specifieke vocalisaties en de communicatieve gebaren waar grote mensapen van nature gebruik van maken.

Zaterdag 28 juni: Dag 2.

Taalonderzoek met grote mensapen, dolfijnen, zeeleeuwen en papegaaien. Begrip menselijke communicatieve signalen door honden en andere dieren. Taalonderzoek met honden.

De chimpansee Tatu maakt het gebaar voor BLACK

Voor wie? De cursus is bedoeld voor mensen die professioneel met dieren werken, voor studenten, en voor alle mensen die geïnteresseerd zijn in dieren en hun kennis daarover willen vergroten. Een specifieke vooropleiding is niet vereist. Wel is het handig als men passief Engels kan begrijpen, aangezien niet alle filmpjes die ik zal laten zien ondertiteld zijn.

Praktische informatie. De cursus bestaat uit twee zaterdagen die beginnen om 11.00 uur en eindigen om 17.00 uur. Het betreft zaterdag 21 en 28 juni. Men kan zich voor de hele cursus inschrijven of voor 1 zaterdag. Kosten zijn 45 euro per dag, dus 90 euro voor de hele cursus. Studenten met een studentenkaart betalen 30 euro of 60 euro voor de hele cursus. De cursus wordt zonder lunch gegeven.

Aanmelden: U kunt zich eenvoudig opgeven door een emailbericht te sturen naar estebanyes@gmail.com. Geef in Uw emailbericht aan of U de volledige 2-daagse cursus wilt volgen of, indien U 1 dag wilt volgen, welke zaterdag dan Uw keuze betreft. U krijgt dan een emailbericht toegstuurd met daarin alle praktische details en een factuur voor Uw administratie.

VPRO interview voor Wetenschap 24

februari 20, 2014 door estebanrivas

Het wetenschapsprogramma van de VPRO en de NTR, Labyrint, had vorig jaar op 6 oktober een boeiende aflevering, getiteld “Mieren en apen,” waarin een aantal overeenkomsten werden getoond tussen mieren en apen op het gebied van samenwerking. In het programma kwam orang-oetan onderzoeker Carel van Schaik (tegenwoordig verbonden aan de Universiteit van Zürich) aan het woord over cultuur en samenwerking bij apen. Naar zijn idee was het grote verschil tussen mensen en andere mensapen het feit dat mensen hun kinderen gezamenlijk opvoeden en vooral actief nieuwe dingen leren aan hun kroost. Zijn onderzoeksgroep doet ook onderzoek met klauwaapjes, waaruit een begin van dergelijk aktief leren aan jongen apen het geval blijkt te zijn. Klik hier om de hele aflevering te bekijken op de website Wetenschap 24. (Overigens is het programma Labyrint inmiddels helaas opgeheven door bezuinigingen, een enorm verlies voor de Nederlandse televisie.)

Naar aanleiding van deze aflevering ben ik door Rienk Aalbers van de VPRO geïnterviewd over mijn visie op de verschillen tussen mensen en andere apen. Onder de titel “Ontwikkeling van de moderne mens. Het verschil in communicatie tussen mensen en mensapen” is dit interview te lezen op Wetenschap 24. Hieronder kun je het interview lezen in de vorm van screenshots van de site.

Hovo cursus “Communicatie en taal bij dieren” in Roermond

december 13, 2013 door estebanrivas

In februari en maart 2014 geeft dr. Esteban Rivas de cursus “Communicatie en taal bij dieren” voor het Hoger Onderwijs Voor Ouderen (HOVO) Zuyd op de lokatie Roermond. Na deze cursus al op meerdere Hovo’s in het land te hebben gegeven, is de provincie Limburg nu eindelijk aan de beurt.

Omschrijving van de cursus: Iedereen vraagt zich wel eens af hoe dieren communiceren. Wij mensen doen dat vooral met taal, maar bestaat er ook zoiets als ‘dierentaal’? Geven dieren uiting aan passies en emoties? Als we luisteren naar het geblaf van honden of het miauwen van katten, zou je denken van wel. We weten dat dieren elkaar dingen duidelijk maken. maar hoe gaat dat in zijn werk?

Om het antwoord te vinden op deze vragen is er wereldwijd onderzoek gedaan onder allerlei diersoorten. Dit heeft een schat aan informatie en inzichten opgeleverd over communicatie en ‘taal’ bij dieren. Zo zijn bijvoorbeeld de alarmkreten van meerkatten, stokstaartjes en prairiehonden geanalyseerd. Onderzoek onder zangvogels toonde aan dat de ouders hun kinderen melodieën leren met een bepaalde opbouw en functie. Er is gebleken dat grote mensapen, net als wij, met hun gezichtsuitdrukking veel duidelijk kunnen maken. Ook hebben wetenschappers geprobeerd een menselijke taal te leren aan apen en zijn er experimenten uitgevoerd om dolfijnen en zeeleeuwen opdrachten te geven door middel van gebaren. Natuurlijk is er ook taalonderzoek onder huisdieren gepleegd om erachter te komen wat honden en katten begrijpen van menselijke communicatie. Begrijpen ze onze woorden en gebaren? Weet de papagaai wat ‘Lorre’ betekent? Weet uw hond wat u bedoelt als u naar een stok wijst?

Deze cursus biedt u een overzicht van de vele onderzoeken naar dierlijke communicatie en de fascinerende resultaten. De informatie wordt ondersteund door veel beeldmateriaal.

College 1: Communicatie en menselijke taal: kenmerken en definities.
College 2: Vogelroepen, vogelzang en taalonderzoek met papegaaien.
College 3: Natuurlijke communicatie van grote mensapen.
College 4: Taalonderzoek met grote mensapen.
College 5: Taalonderzoek met bonobo’s, dolfijnen, en zeeleeuwen
College 6: De communicatie van honden en katten en het taalonderzoek met honden.

De cursus zal worden gegeven in MFC ’t Paradies, Munsterstraat 61 te Roermond. De colleges vinden plaats op vrijdagmiddag van 13.30 tot 15.30 uur op de volgende data: 7, 14, 21, 28 februari en 14 en 21 maart. Men kan zich voor deze cursus inschrijven tot en met 30 januari 2014. Inschrijven kan alleen als U 50 jaar of ouder bent. Klik hier om U in te schrijven.

Bent U jonger dan 50 jaar en wilt U toch deze cursus volgen? Het Instituut voor Dieren in Filosofie en Wetenschap biedt de cursus “Communicatie en taal bij dieren” in 2 zaterdagen in maart aan voor mensen van alle leeftijden. Klik hier voor meer informatie over deze 2-daagse cursus op zaterdagen 1 en 8 maart.

Daarnaast kan alvast gemeld worden dat dr. Rivas in juli 2014 een zomercursus over de intelligentie van honden zal geven voor Hovo Amsterdam. In 4 colleges zullen dan de boeiende nieuwe studies naar de intelligentie van honden worden behandeld. Als cursusboek zal De Wijsheid van Honden. Over intelligentie en gedrag van ons meest geliefde huisdier van Brian Hare en Vanessa Woods worden gebruikt.

In de herfst van 2014 keert dr. Rivas ook terug bij Hovo Rotterdam. Daar zal hij in oktober en november een cursus in 8 colleges geven over de intelligentie van dieren. In deze cursus zal hij een overzicht geven van de wetenschappelijke stand van zaken op het gebied van de intelligentie van allerlei dieren, van mensapen tot kraaiachtigen, van olifanten tot ratten en nog veel meer. Nadere informatie over deze twee cursussen volgt tezijnertijd.